به گزارش نما؛ قانون نوشت: طلوع و غروب آفتاب،رويايي‌ترين منظره خليج گرگان بود اما از آن تصاوير رويايي ديگر خبري نيست. پس‌رفت دریا و پیش‌رفت ساحل، غم‌انگيزترين صحنه اين روزهاي خليج گرگان است.خليج گرگان آهسته‌آهسته آب مي‌رود و سرنوشتي همچون درياچه اروميه در انتظار اوست. گويا همه منتظرند تنها كرانه خزر خشك شود و آن زمان پس از جنجال‌هاي فراوان، ستادي نيز براي احياي خليج گرگان تشكيل دهند. در اين ميان، خبري هم از بودجه‌هاي قطره‌چكاني و كارگروه‌هاي نجات خليج گرگان نيست. به‌گفته مسئولان استان گلستان، بحران خشكي خليج گرگان تا جايي پيش رفته است كه به‌زودي پاي ريزگردها به كرانه دريا خرز نيز باز مي‌شود.
سد؛ متهم اصلي خشكي خليج گرگان
خليج گرگان بر اثر پیشروی در ساحل شبه‌جزیره میانکاله در منتهي‌اليه جنوب شرقی دریای خزر شكل گرفته است. مهم‌ترین مشکل خليج گرگان، پس‌روی آب به سمت دریا و کاهش شدید عمق آن است. بازهم پاي سدسازان در خشكي يك خليج درميان است. سدها، متهمان اصلي خشكي خليج گرگان هستند چرا كه سدهاي بسياري روي رودخانه‌هاي منتهی به خليج احداث شده‌اند. کاهش ميزان بارندگي و کاهش آب‌دهی رود ولگا در روسیه که 70 تا 90 درصد آب خزر را تامین می‌کند، از مهم‌ترین دلایل کاهش آب دریا بوده كه درنهايت موجب خشكي خليج گرگان شده است. صید بی‌رویه و ورود فاضلاب‌هاي صنعتی، دامداری و کشاورزی به خليج گرگان از ديگر مشكلات اين خليج به‌شمار مي‌رود.
عمق خليج گرگان به يك متر رسيد
درگذشته عمق خليج گرگان به چهار متر مي‌رسيد اما درحال حاضر عمق آن بسيار كاهش يافته است و در بسياري از نقاط به يك متر نيز رسيده است. كاهش عمق خليج گرگان به يك متر به‌دليل رسوب‌گذاري، يكي از مهم‌ترين معضلات اين كرانه است. رسوب‌گذاري از طريق فرسايش خاك کشاورزی و آوردن آن به درياي خزر از سوي ايران رخ داده است. بخش ديگري از رسوب‌گذاري به‌دليل ورود حجم وسیعی از فاضلاب‌های ايران به خليج گرگان صورت گرفته است. پس از افزايش حجم رسوبات در دهنه خليج گرگان، اين مساله موجب کم شدن ورودی آب و پس‌روی آن به‌سمت دریا شده است. پيامد اين گرفتگي دهانه خليج گرگان، خشك شدن بخش غربي آن و كاهش عمق آب به يك متر است. همچنين نگراني‌هايي درخصوص مساله ريزگرد نيز در اين منطقه وجود دارد. به‌دليل پس‌روي دريا و خشكي ممكن است در آينده نه‌چندان دور شاهد هجوم ريزگردها به خليج گرگان باشيم.
خبري از بودجه پنج‌ميلياردي نجات نيست!
سال گذشته پس از اعتراضات فعالان و كارشناسان محيط زيست و هشدار تكرار سرنوشت درياچه اروميه در خليج‌گرگان به‌دليل پس‌روی آب دریای خزر و بحران خشكسالي و نابودي زیستگاه گونه‌های آبزی بسیار نادر و در حال انقراض،دولت بودجه‌اي را براي نجات خليج گرگان اختصاص داد. ميزان بودجه مصوب پنج ميليارد تومان بود كه تاكنون محقق نشده است. اما مدیرکل پيشين حفاظت محیط‌زیست استان گلستان درباره جذب اين بودجه گفته است:« حتی یک ریال از این بودجه نیز پرداخت نشده و هیچ اقدامی نیز در این مدت برای این خلیج انجام نگرفته است». در اين ميان برخي از مسئولان سازمان حفاظت محيط زيست از تشكيل كارگروه ويژه نجات خليج گرگان برای رسیدگی به وضعیت خلیج گرگان خبر داده‌اند. از آنجا که خلیج گرگان وابسته به دریای خزر است، معاونت امور دریایی سازمان حفاظت محیط زیست متولی آن محسوب مي‌شود. شهرام فداکار، مدیرکل دفتر سواحل و تالاب‌های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست به «قانون» درباره بودجه پنج ميليارد توماني نجات خليج گرگان گفت:« اين بودجه را به استان گلستان اختصاص داده‌اند و سازمان محيط زيست وظيفه جذب آن را برعهده نداشته است. براساس آمار درحدود 30 درصد از اين بودجه جذب شده است».
ستاد ملي احياي خليج گرگان تشكيل مي‌شود
همچنين مدیرکل دفتر سواحل و تالاب‌های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به آخرین جلسه کمیته ملی احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله در مصاحبه‌اي به ايسنا گفت:« در جلسه نجات خليج گرگان بر ضرورت تشکیل ستاد ملی احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله توافق شد تا مرجعیت قانونی آن تغییر کند و این کمیته بتواند مصوبه خود را از شورای عالی محیط زیست یا هیات وزیران بگیرد.باتوجه به اینکه ريیس جمهور آب و محیط زیست را در اولویت دولت دوازدهم قرار داده است، امیدواریم حمایت هیات دولت را در زمینه تشکیل ستاد ملی احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله داشته باشیم چون در صورت تشکیل ستاد ملی ضمن افزایش اختیارات،ردیف بودجه‌مشخصی برای احیای خلیج گرگان تخصیص داده می‌شود و این اقدامات مسیر نجات خلیج گرگان را هموارتر می‌کند».
مسئول لاي‌روبي خليج گرگان كيست؟
براساس شواهد در اثر بالا آمدن آب و رسوب‌گذاری از سمت خشکی، کانال خوزینی در سمت چپ جزیره آشوراده بسته شده است. تنگه طبیعی سمت راست جزیره نیز در حال بسته شدن است. يكي از راه‌حل‌هاي نجات خليج گرگان لاي‌روبي اين كانال‌هاست. حال پرسش اين است كه مسئول اين لاي‌روبي كدام نهاد يا ارگان است؟ چرا كه تاكنون نهاد يا سازماني مسئوليت لاي‌روبي خليج را برعهده نگرفته است و مسئولان همچنان درحال فرافكني در اين‌باره هستند».
خليج گرگان؛ قطب گردشگري
اکولوژی خلیج گرگان تحت تاثیر دریای خزر، رودهای مجاور و شبه جزیره میانکاله قرار گرفته است که در رشد و تکثیر آبزیان ، ماهیان استخوان‌دار و ماهیان غضروفی و جذب پرندگان مهاجر زمستانی نقش مهمی دارد.
خلیج گرگان از مهم‌ترین جاذبه‌ها و دارای قابلیت توریستی است. سواحل جنوبی و شرقی دریای خزر برخلاف سواحل شمالی آن هیچ‌گاه دوره یخبندان ندارد، بنابراين پیوسته شرایط جلب توریست داشته و آماده انجام همه گونه ورزش آبی است. خلیج گرگان به همراه شبه جزیره میانكاله به‌عنوان پناهگاه حیات وحش و به‌علت داشتن اهمیت زیستی زیاد، در رديف یكی از ذخیره‌گاه‌های زیست كره در جهان به ثبت رسیده است. شايد جالب باشد كه بدانيد در دومین فصل از پژوهش‌های باستانی زیر آب، بقایایی از قلعه تاریخی در امتداد دیوار تاریخی گرگان و تمیشه در زیرآب‌های خلیج گرگان کشف شد.این خلیج همچنین زیستگاه و محل تخم‌گذاری بسیاری از گونه‌های بومی دریای خزر از جمله ماهیان خاویاری است که ارزش اقتصادی زیادی برای ایران دارند و آرام بودن آب خلیج نیز شرایط مناسبی برای آن به عنوان یک تفریحگاه دریایی ایجاد کرده است.
محل تخم‌ریزی ماهیان خاویاری از بین می‌رود
خشكي خليج گرگان پيامدهاي منفي و آثار مخربي براي اكوسيستم منطقه داشته است. شايد مهم‌ترين پيامد آن را بتوان از بين رفتن محل تخم‌ریزی ماهیان خاویاری دانست.
در منطقه خلیج گرگان، ورود انواع آلاینده‌ها از جمله مواد مغذی، فسفات، سیلیکات و غیره که به‌صورت کود یا فاضلاب شهری است، موجب شده این خلیج در اصطلاح دچار مشکلی به نام «پرغذایی» شود. همچنين دسترسی بسيار سخت به دریا برای صیادان، باتلاقی شدن ساحل برای گردشگران و از همه مهم‌تر کاهش ذخایر ماهیان دریایی،از مهم‌ترین آثار کم شدن آب خلیج گرگان است.
معيشتي وابسته به خليج
اقتصاد مردم زیادی در غرب استان گلستان و شرق استان مازندران به این خلیج وابسته است و نابودی آن، پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی زیاد و خطرناکی مانند مهاجرت گسترده مردم منطقه و عواقب آن را در برخواهد داشت.
خشكي، درياخواري مي‌آورد
يكي ديگر از خطرهايي كه خليج گرگان را تهديد مي‌كند، درياخواري است. خشك شدن خليج گرگان و پس‌رفت دریا و پیش‌رفت ساحل آن، اين روزها بازار زمين‌خواري و درياخواري را در اين منطقه گرم كرده است. با پس‌روی آب به‌سرعت زمین‌های ساحل فنس‌کشی می‌شود و این پدیده به‌تنهایی مشکلات بسیار بزرگی را برای منطقه به وجود می‌آورد.خليج گرگان نيز مانند صدها تالاب و رودخانه كشور نفس‌هاي آخر خود را مي‌كشد و گوشي براي شنيدن اين نفس‌ها نيست. خليجي كه درصورت خشكي آن اكوسيستم درياي خزر، جزيره آشوراده وميانكاله به‌شدت تحت تاثير قرار مي‌گيرند و بسياري از گونه‌هاي جانوري و گياهي منقرض مي‌شوند.
تكرار سرنوشت دریاچه ارومیه برای خلیج گرگان
طلوع و غروب آفتاب،رویایی‌ترین منظره خلیج گرگان بود اما از آن تصاویر رویایی دیگر خبری نیست. پس‌رفت دریا و پیش‌رفت ساحل، غم‌انگیزترین صحنه این روزهای خلیج گرگان است.خلیج گرگان آهسته‌آهسته آب می‌رود و سرنوشتی همچون دریاچه ارومیه در انتظار اوست. گویا همه منتظرند تنها كرانه خزر خشك شود و آن زمان پس از جنجال‌های فراوان، ستادی نیز برای احیای خلیج گرگان تشكیل دهند.
۱۳۹۶/۵/۲
