ماده‌باور‌ترین و لذت‌محور‌ترین نظام‌های حکمرانی در دنیا هم پای سلامت جامعه، به عنوان یک کل انفکاک‌ناپذیر، که به میان می‌آید، سخت‌گیرانه‌ترین قواعد حاکمیتی را وضع می‌کنند و برای نقض‌شان شدید‌ترین جریمه‌ها را در نظر می‌گیرند. اما گویا در کشور اسلامی ما برخی از مردم با چراغ سبز بعضی از نهاد‌های حاکمیتی، در همین قضیه سلامت جامعه از ماتریالیست‌ها هم ماتریالیست‌تر عمل می‌کنند، البته نه همیشه و در همه موارد که تکلیف در مواجهه با ایشان مشخص باشد، بلکه گتره‌ای و با گرته‌برداری ناقص. تا اینجای کار فقط یک ایراد وجود دارد، ایراد مضاعف اینجاست: سلامت جامعه که به مخاطره افتاد، ناقضان سلامت، مدعیان صف اول می‌شوند!
۱- شوخی گرفتن کرونا، برای اولین بار در تعطیلات گذشته رخ نداد. عید فطر هم جاده‌های منتهی به شمال کشور یک‌طرفه شد. تازه آن موقع اوضاع کرونا در سه استان شمالی وخیم‌تر بود، اما باز هم مسافران بدون کوچک‌ترین توجهی به الزامات بهداشتی، راهی جاده‌های شمالی شدند. آن‌ها از قبل می‌دانستند که برای برگشت به تهران هم مشکلی نخواهند داشت، چون طبق یک رویه عجیب، اما عرفی‌شده، مسیر‌های منتهی به پایتخت در روز‌های پایانی تعطیلات یک طرفه می‌شود. این یعنی همه امتیازات برای یک سفر پرخطر آماده است، شما فقط بفرمایید سفر!
درست بعد از یکی دو هفته از تعطیلات عید فطر، آمار کرونا جهشی شد، اما این جهش نه برای برخی مسئولان عبرت شد و نه برای بعضی از مردم. تصاویر و فیلم‌های سواحل شمالی در پنج روز گذشته نشان می‌دهد که باز هم سواحل دریای خزر پذیرای مردم بسیاری بوده است که بدون توجه به کرونا و بدون رعایت بدیهیات بهداشتی، در حال گذراندن تعطیلات بوده‌اند. تأسف‌بار اینکه مسئولان جاده‌ای هم در خدمت این نقض پروتکل‌های بهداشتی‌اند: در شروع تعطیلات جاده‌ها به سمت شمال یک‌طرفه است، در پایان تعطیلات به سمت پایتخت!
۲- پای درد دل مردم بومی شمال که بنشینیم، همه‌شان متفقاً از این وضعیت ناراضی‌اند. آن‌ها نمی‌خواهند اژد‌های آرام‌تر شده کرونا در شمال، دوباره قد علم کند. مسئولان بهداشتی هم این اواخر دیگر با خواهش و تمنا از مردم می‌خواهند در تعطیلات به مسافرت نروند، اما گوش عده‌ای به این حرف‌ها بدهکار نیست. هرچند مسدود کردن کامل جاده‌های مناطق تفریحی در چنین شرایطی خواسته گزافی نیست، اما زحمات چندین ماهه کادر درمان و خون چند ده شهید سلامت، اقلاً می‌طلبد که امتیازات ویژه نظیر یک‌طرفه کردن جاده‌ها و باز بودن سواحل و تفرجگاه‌ها برای ناقضان سلامت جامعه در نظر داشته نشود.
اکثریت قریب به اتفاق مسافرت‌ها هم تفریحی است، از سواحل شلوغ مازندران و گیلان و جاده‌های مملو از ماشین نمی‌توان این نتیجه را گرفت که این مسافرت‌ها غیرتفریحی بوده است یا مثلاً این‌گونه بوده که مسافران فقط به شمال رفته‌اند تا در ویلاهایشان ساکن شوند و اصلاً رفت و آمد نداشته باشند و... هم تعطیلات عید فطر زحمات و نتایج کاری کادر درمان را به هدر داد و هم از دو سه هفته دیگر معلوم می‌شود که مسافرت‌ها در تعطیلات تاسوعا و عاشورا چه بار سنگینی بر دوش نظام سلامت و جان مردم کشورمان گذاشته است.
۳- مدت‌هاست عده‌ای معدود، اما پر سر و صدا با هدف قرار دادن محرم، بر طبل تعطیلی مراسم‌ها و عزاداری‌ها با هر شکل ممکن می‌کوبیدند. دهه اول محرم گذشت و هیئت‌های مذهبی و مداحان ثابت کردند فرزند زمانه خویش‌اند. رعایت پروتکل‌های بهداشتی هنگام عزاداری‌ها به حدی بود که تقدیر وزیر بهداشت و رؤسای دانشگاه‌های علوم پزشکی را در پی داشت. به تعبیر درست رئیس‌جمهور «محرّم امسال با خلاقیت و مجاهدتی نوآورانه، جلوه‌ای پرشکوه از نهایت دلدادگی عزاداران حسین (ع) بود. دقیق‌ترین تصاویر از رعایت فاصله‌گذاری در حافظه جمعی ما از عزاداری‌های امسال، غرور و افتخاری گرانسنگ است.»
این نکته درخور نوشتن است که مسئولان بهداشتی با عجز و لابه از عده‌ای می‌خواهند در تعطیلات به مسافرت نروند و این عده کوچک‌ترین توجهی به این خواهش‌ها نمی‌کنند، اما همین مسئولان بهداشتی از مذهبی‌ها به خاطر رعایت دقیق پروتکل‌های بهداشتی ضمن عزاداری تقدیر می‌کنند. تا پیش از محرم شاید باور این موضوع سخت بود که هیئت‌های چند ده هزار نفری بنا بر سیاق چند صد ساله برپا نشوند و به یکباره در عزاداری تغییر شیوه دهند، اما تعطیلی جلسات مشهور در کنار مداحی‌های مداحان بزرگ در کوچه‌ها و مقابل منازل با جمعیت چند ده نفری، با رعایت همه نکات بهداشتی نشان داد، «عقلانیت دینی» به‌رغم همه فضاسازی‌ها در اداره جامعه کاراتر است.
۴- منطق «عقلانیت دینی» ۱۴۰۰ سال است که خط بطلانی بر تز «دین منهای عقلانیت» زده است؛ چه آن زمانی که اباعبدالله برخلاف نظر ماده‌باوران عصر خود، با جهاد «معنویت عقلانی» را برگزید که نتایج بی‌شمار مادی و معنوی آن هر سال بیشتر نمایان می‌شود و چه حالا که عقلانی‌ترین کنش‌ها و واکنش‌های اجتماعی از سوی متدین‌ترین افراد رخ می‌دهد. البته از طرف دیگر، جمعیت پر سر و صدای مخالف دخالت دین در شئون زندگی اجتماعی، همواره تلاش داشته است چهره‌ای ضد علمی و غیرمنطقی به دین‌باوران بدهد. این تلاش یک روی دیگر هم دارد؛ بزک کردار‌های پلشت و زرق و برق غیرمنطقی‌ترین کار‌ها با هوچی‌گری و برای التذاذ و منفعت شخصی، بدون در نظر داشتن منفعت جمعی و حتی علیه منفعت جمعی. آزمون کرونا یک نمونه خوب از این دو منطق است؛ منطق دینی که مبتنی بر عقلانیت است و منطق مادی که بر مادیات صرف و لذات شخصی مبتنی است.
۵- تصاویر سواحل و جاده‌های شمال مضبوط است، آمار نزدیک به دورقمی شدن فوتی‌های کرونا هم الان موجود است؛ دو هفته دیگر که آمار بیشتر شد، بازنشر عکس‌های شمالِ مملو از مردم بدون ماسک یا چفت در چفت هم، در کنار عکس‌هایی از عزاداران ماسک زده با فاصله‌های یکی دو متری در هیئت‌هایی با نظمی نظامی‌گونه خالی از لطف نیست. بار‌ها ثابت شده است، اما دو هفته دیگر هم تکرار این قبیل عبارات که «کرونا به‌خاطر عزاداری‌های محرم شدت گرفته، مساجد را ببندید، به اربعین نروید» خریداری ندارد.
برتری عقلانیت دینی در آزمون كرونا برای اداره جامعه
محمدصادق فقفوری
۱۳۹۹/۶/۱۵
