خویشاوندگُماری یا شایسته سالاری؛ مسئله این است!

نفیسه زارعی- شاید مناسب‌ترین تعبیر در زمینه خویشاوندسالاری یا خویشاوندگماری که این روزها به واسطه برخی از انتصابات به گوش می‌رسد یک فرایند روان‌شناختی و یا جامعه‌شناختی است که با ملاحظات خانوادگی و رفیق‌بازی موجود در محیط بیرونی و درونی یک سازمان و یا ارگان در ارتباط است و همین موضوع بیانگر وجود فساد اداری، تبعیض و تأثیر رابطه به‌جای ضابطه در اجرای امور سازمان‌هاست؛ حالا اما خویشاوندسالاری در بسیاری از جوامع فراتر از یک آسیب سیاسی است و می‌توان آن را در جرگه آسیب‌های اجتماعی برشمرد که وجود آن بیانگر فقدان شایسته‌سالاری در نهادها و سازمان‌های بخش دولتی که قدرت را در اختیار دارند، اثربخشی و کارایشان را به‌منظور افزایش رفاه اجتماعی و رضایت عمومی از بین می‌برد و آن‌ها را به موجوداتی بی‌اثر و غیر کارآمد در جامعه مدنی تبدیل می‌کند. با این تفاصیل وجود خویشاوندسالاری برای هر نظام حکمرانی به مثابه یک آفت است. البته نکته قابل‌توجه این است که اگر در نظامی مانند نظام جمهوری اسلامی که بنیان آن بر اساس شایسته‌سالاری استوار است کسی از اعضاء توانمند و کارآمد خانواده خود استفاده کند به نوعی از تهمت خویشاوندسالاری مصون می‌ماند چنانچه در سیستم حکومت اکنون شاهد حضور افراد توانایی نیز هستیم که نام و نسبت خانوادگی با چهره‌ها و شخصیت‌ها دارند اما با این حال شایستگی و توانایی آن‌ها منجر به هویت مستقل سیاسی، فرهنگی و اجتماعی‌شان شده است.

اگر از مضرات خویشاوندسالاری به مفهومی که امروز در افکار عمومی خود را نشان می‌دهد و زلف خود را با پارتی‌بازی یا فامیل پروری گره زده است بنویسیم می‌توانیم فهرست بلندی از مضرات نظیر از دست دادن مدیران با تجربه، افول اخلاق‌مداری، تضعیف حوزه‌های نظارت بر عملکرد مسئولین و فساد اداری به ذهن می‌رسد اما پارتی‌بازی و استفاده از اعضاء خانواده بدون رعایت اصل شایسته‌سالاری در مناصب گوناگون و با عناوینی مثل مشاور و... باعث سلب اعتماد عمومی می‌شود، این عدم اعتماد عمومی البته جناح و یا حزب را نشانه نمی‌رود بلکه مجموعه ساختار نظام اسلامی را دچار بدبینی عمومی می‌کند.

به هر ترتیب اکنون و در شرایطی که وفاق بین سه قوه مهم کشور بیش از هر زمان دیگری فرصت را برای خدمت و رفع مشکلات بیشتر کرده است تولید حواشی خودساخته‌ای از قبیل عزل و نصب‌های فامیلی چه در دولت و چه در نهادهای خدمتگزار نظیر شوراهای شهر و... سبب تنزل اعتماد مردم شده و ماهی درشتی را از این آب گل‌آلود نصیب رسانه‌ها و جریانات غیر همسو می‌کند.