مردان X در پستوی اقتصاد ایران!

محمد صالحی: با نگاهی به تاریخ اقتصاد ایران متوجه می شویم که همواره در اقتصاد ایران چهره های حضور داشتند که ابتدا با بحث کمک به اقتصاد ایران و کارآفرینی پا در عرصه اقتصاد کشور گذاشته اند، اما به مرور شروع به زد و بند با شبکه بانکی کشور کردند و حتی کار را تا به جایی رسانند که خود به عنوان بانکدار عضوی از شبکه بانکی کشور شدند.
اگر به خواهیم به نمونه از این دست در پیش از انقلاب اشاره کنیم، می توانیم به هژبر یزدانی اشاره کنیم. هژبر یزدانی که با سرمایه گذاری در دامپروری شروع کرده بود، به مرور توانست در شبکه بانکی کشور نفوذ کند و از این راه توانست ثروتی برای خود بهم بزند. بعد از انقلاب 57 بخاطر شرایط خاصی که بر کشور حاکم بود و جنگ ایران با عراق در دهه 60 حضور این افراد در اقتصاد ایران ملموس نیست.
بعد از پایان جنگ و با شروع دهه 70 و اولویت قرار گرفتن توسعه اقتصادی در کشور، یکبار دیگر شاهد حضور این گونه افراد در اقتصاد کشور هستیم. بارزترین فرد در این زمینه فاضل خداداد است. وی نیز با دریافت وام از شبکه بانکی و ایجاد رابطه با مدیران بانکی توانست شرایطی برای خود ایجاد کند تا به نوعی با سرمایه بانک به تجارت بپردازد. هنگامی که این پرونده در دستور دستگاه قضایی قرار گرفت، اتهام فاضل خداداد اختلاس 123 میلیارد تومانی از شبکه بانکی کشور بود. رقمی در اواسط دهه 70، رقم قابل توجهی محسوب می شد. در دهه 80، ظهور این افراد در فضای اقتصادی کشور سرعت بیشتری به خود گرفت.
در اوایل دهه 80 شاهد حضور شهرام جزایری در اقتصاد کشور بودیم. این فرد که کار خود را با صادرات و واردات کالا آغاز کرده بود، توانست در مدتی به شبکه بانکی کشور متصل شود و با دریافت وام های وایجاد ارتباط با مدیران شبکه بانکی، اختلاس های سنگینی انجام دهد. اما شاید معروفترین چهره در زمینه اختلاس از شبکه بانکی کشور، مه آفرید خسروی باشد. وی که فعالیت های خود از یک دامداری در شمال کشور آغاز کرد و سپس فعالیت های اقتصادی خود را تحت پوشش شرکت سرمایه گذاری امیر منصور آریا ادامه داد. وی در حال حاضر به اتهام اختلاس 3 هزار میلیارد تومانی در اختیار دستگاه قضایی کشور قرار دارد. بابک زنجانی شاید آخرین نمونه از این اقراد باشد. وی که در حال حاضر همچنان در حال فعالیت در سیستم اقتصادی کشور است، مسائل و ابهامات گوناگونی را در زمینه زد وبندهای اقتصادی یدک می کشد.
حال سوال اینجاست که این افراد چطور در اقتصاد کشور ظهور می کنند؟ در حالی که یک فرد عادی برای گرفتن یک وام ازدواج 5 میلیون تومانی باید مدت ها با بروکراسی اداری شبکه بانکی کشور دست و پنجه نرم کند؟ چطور یک فرد می تواند از راه برسد و میلیاردها تومان وام از شبکه بانکی کشور دریافت کند؟

چه کسانی از تغییر تعرفه ها در اقتصاد کشور سود می برند؟

حسین راغفر، استادیار اقتصاد دانشگاه الزهرا، معتقد است، ظهور این افراد در نظام اقتصادی کشور بر می گردد به چهارچوب نظام توزیع منابع که در اقتصاد کشور وجود دارد. این افراد محصول نظام خویشاوندی و فامیلی در اقتصاد کشور هستند. این افراد با ارتباط هایی که با ساخت قدرت در کشور ایجاد می کنند، از امتیازهایی بهرمند می شوند که افراد عادی فاقد این امتیازها هستند. .ی ادامه داد: این امتیاز ارزان اشکال مختلفی دارد. مانند دریافت سرمایه های ارزان قیمت، استفاده از تعارفه های پایین برای واردات کالا و غیره است. این افراد سبب می شوند که بخش عظیمی از سرمایه ها و ثروت کشور در یک چرخه بگیرد که به جای اینکه منافع کلان کشور و آحاد جامعه را برآورده کند، تنها منافع گروهی خاص و اندک را که در ارتباط با ساخت قدرت قرار دارند را تامین می کند. این افراد به کمک ارتباطاتی که دارند از بانک های دولتی و شبه دولتی وام های کالانی دریافت می کنند. این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: گاهی در بحث واردات به کشور مشاهده می شود که تعرفه وارداتی کالایی به شدت پایین می آید. بعد از مدتی همان کالا با تعرفه های سنگینی روبرو می شود. اینگونه مسائل بی ارتباط با بحث رانت و فساد در اقتصاد کشور نیست. هنگامی که تعرفه ها کاهش می یابد، افرادی که در ارتباط با ساخت قدرت قرار دارند، با کمک سرمایه های ارزانی که از شبکه بانکی کشور دریافت کرده اند اقدام به واردات کالا می کنند و بعد از بالا رفتن تعرفه ها کالاها را در با سود زیادی در اختیار بازار قرار می دهند. وی با اشاره به اینکه درآمد این افراد بی شک حاصل از خلاقیت و کار وتلاش نیست، گفت: در واقع تنها دلیلی که سبب بروز ثروت برای این افراد می شود زد و بند و ارتباط داشتن با ساخت قدرت است.

وی اضافه کرد: این افراد برای اینکه برای خود حاشیه امن ایجاد بکنند سعی می کنند تا با ارتباط با افراد مختلف در ساخت قدرت و پرداخت رشوه به آن ها برای خود حاشیه امن ایجاد بکنند. راغفر با اشاره به تاثیر بودجه کشور بر ایجاد رانت و فساد در شبکه اقتصادی کشور گفت: بی شک نحوی بودجه بندی کشور می تواند تاثیر به سزایی بر روی ظهور این افراد در اقتصاد کشور دارد. اگر به بودجه کشور در 8 سال گذشته نگاه بکنیم متوجه می شویم در بخش هایی از بودجه ارقامی درج شده است که به هیچ وجه برای آن ها ردیف هایی در نظر گرفته نشده است. در این صورت نظارت بر روی این ارقام بودجه برای نهادهای نظارتی سخت می شود.

باید جلوی حرکت افراد در زیر زمین های اقتصادگرفته شود

غلامعلی جعفر زاده، نماینده مجلس نهم و عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات در این باره اظهار داشت: بروز این افرادد در اقتصاد کشور بیش از هر چیز محصول عدم شفافیت فعالیت های اقتصادی کشور است. وی اضافه کرد: این مسئله در کنار اقتصاد بیمار کشور سبب میشود که این افراد عرصه بیشتری برای جولان خود بیابند. جعفرزاده با اشاره به اینکه هر چه فضای اقتصادی کشور غیر شفاف باشد، این افراد راحت تربه کار خود می پردازند، گفت: این افراد در شرایط عدم شفافیت در سایه حرکت می کنند. وی ادامه داد: برای اینکه ابتوانیم جلوی این افراد بگیریم باید ب سمت شفافیت بیشتر فضای اقتصادی برویم. بی تردید اصلاح نظام مالیاتی، بانکی و گمرکی سبب خواهد شد تا این افراد از زیر زمین های خود خارج شوند و به جای حرکت در شب و زیر زمین اقتصاد کشور، به روی زمین بیایند و در روز حرکت کنند.

حال باید منتظر بمانیم تا ببینیم دولت یازدهم چه برنامه ای برای مقابله با این پدیده در اقتصاد ایران دارد. تعلیق اجازه ساخت برج ایران زمین که متعلق به بابک زنجانی بود، نشاندهنده این موضوع است که دولت یازدهم عزم جزم تری به نسبت دولت نهم ودهم برای مقابله با این پدیده در اقتصاد ایران دارد.