آیا كابوس دست یابی عربستان به سلاح هسته ای در حال وقوع است؟

به گزارش نما به نقل از الف، در این راستا اظهار نظر مقامات سعودی درباره تلاش برای هسته ای شدن تمامی ندارد و هر روز یکی از آن ها از آرزو، اهداف و آمال ریاض برای اتمی شدن سخن می گویند.

چند وقت پیش در در ژوئن ۲۰۱۵ محمد بن نواف بن عبدالعزیز آل سعود، سفیر عربستان در لندن در مصاحبه با روزنامه تلگراف گفت که تمامی گزینه‌ها درباره ساخت تسلیحات اتمی در عربستان روی میز است. عادل جبیر، وزیر خارجه کنونی این کشور نیز در جریان مصاحبه با سی ان ان اظهار نظر مشابهی را مطرح کرد و زمانی که درباره جاه طلبی‌های اتمی کشورش سوال پرسیدند، گفت: عربستان هر کاری را که باید انجام می‌دهد تا از امنیت خود حفاظت کند. پیشتر ترکی الفیصل، رئیس پیشین سازمان اطلاعات عربستان نیز در گفت‌وگو با بی بی سی گفته بود در صورت رسیدن غرب به توافق با تهران، عربستان نیز همان چیزی را می‌خواهد که تهران به دست می آورد.

اقدامات و سابقه عربستان در راه هسته ای شدن

اولین زمزمه ها درباره حرکت عربستان به سمت دستیابی به سلاح هسته ای با فرار محمد خیلوی، دیپلمات سابق عربستانی در سازمان ملل، در سال ۱۹۹۴ به آمریکا شنیده شد. خیلوی با انتشار اسنادی اعلام کرد که عربستان از سال ۱۹۷۵ و به دنبال شکست اعراب در جنگ ۶ روزه با اسرائیل در سال ۱۹۶۷، برنامه ای تحقیقاتی را برای ساخت بمب هسته ای و مقابله با اسرائیل آغاز کرده است. مقامات سعودی مدارک خیلوی را جعلی خواندند و سخنان او را تکذیب کردند.


قبل تر از آن خرید مخفیانه ۳۶ فروند موشک میانبرد S ۲ CSS- که ۲ CSS-از توانایی حمل کلاهک هسته ای برخوردار بودند از چین کمونیست در دهه ۸۰ فرصت مناسبی در اختیار مقامات واشنگتن قرار داد تا سران سعودی را به خاطر بی خبر گذاشتن آمریکا از چنین معامله ای تحت فشار قرار دهند. عربستان پس از این اقدام مجبور به امضایNPT و پروتکل الحاقی در سال ۱۹۸۸ شد.


از دید آمریکا معامله موشکی عربستان با چین، نشانه ای از تلاش مخفیانه عربستان برای به دست آوردن تسلیحات هسته ای و رسیدن به بمب هسته ای برای مقابله با رژیم صهیونیستی بود. درواقع برخی تمام اتفاقات فوق را برنامه ای دقیق طراحی شده از سوی آمریکا می دانند تا درحالی که اسرائیل بدون امضای ان پی تی تسلیحات هسته ای در اختیار دارد، عربستان طبق الزامات و معاهدات بین المللی از گام برداشتن در این مسیر همواره برحذر بماند. اگرچه گفته می شود که عربستان درحال حاضر این موشک ها را کنار گذاشته و از شمار تسلیحات استراتژیک خود خارج کرده است اما برخی کارشناسان براین باورند که موشک های مذکور همچنان توسط پرسنل چینی نگهداری می شوند و توان عملیاتی دارند.


بحث کمک مالی عربستان به صدام حسین برای دستیابی به سلاح هسته ای نیز بخش دیگری از گمانه زنی ها درباره تلاش ریاض برای رسیدن به بمب هسته ای را تشکیل می دهد. خیلوی در اظهارات خود عنوان داشته بود که عراق در دهه ۱۹۸۰ و در طول جنگ با ایران کمک های مالی گسترده ای از عربستان دریافت داشت که رقم آن به ۲۵ میلیارد دلار می رسید. به گفته خیلوی ۵ میلیارد دلار از کمک مذکور به برنامه هسته ای مخفیانه عراق اختصاص یافته بود. به گفته این دیپلمات سابق سعودی عراق پذیرفته بود که درقبال کمک مالی و اقتصادی، زرادخانه هسته ای خود را در اختیار ریاض قرار دهد.


از سوی دیگر مخالفان‏ سعودی که در واشنگتن و لندن به سر می‏ برند نیز با تایید این اخبار فاش کرده اند که حکومت سعودی‏ تعداد زیادی از دانشمندان هسته‏ ای عراق را گردآوری‏ و برای آنها در جنوب شهر ریاض، مجتمع مسکونی‏ ویژه ‏ای ساخته است تا در آنجا به تحقیقات هسته ‏ای‏ بپردازند.


همچنین تصاویر منتشر شده از رژه نظامی عربستان سعودی به نام سیف عبدالله در یک پایگاه نظامی در شهر حفر الباطن عربستان در می ۲۰۱۴، نشان دهنده در اختیار داشتن موشک‌های دوربرد با سوخت مایع DF-۳چینی است. این نمایش از دیدگاه رسانه های صهیونیستی به معنای اعلام عمومی این موضوع است که عربستان سعودی موشکی قادر به حمل کلاهک هسته‌ای‌ دارد و آماده است، آن را علیه ایران ‌به کار گیرد.


همچنین در سال‌های اخیر و خصوصاً با اوج‏گیری مباحث پیرامون برنامه هسته‏ای تهران، ریاض بار دیگر به فکر موازنه هسته‌ای افتاده است. در حالی که عربستان سعودی در سال ۲۰۱۲ برنامه خود برای ساخت شانزده راکتور هسته‌ای تا سال ۲۰۳۲ را اعلام کرد، منابع اطلاعاتی غربی مدعی‌اند که عربستان در سال‌های اخیر و پنهانی به دنبال دانش فنی و مهارت لازم و نیز جذب مهندسین و دانشمندان برای گسترش برنامه هسته‌ای خود رفته است. البته روزنامه الشرق الاوسط، گزارش داد که عربستان می‌گوید می‌خواهد این نیروگاه‌ها را در زمینه‌های صلح آمیز و تأمین انرژی و شیرین سازی آب استفاده کند.


البته این باور نیز وجود دارد که عربستان نزدیک به ٦٠ درصد بودجه برنامه هسته‌ای پاکستان را تأمین مالی کرده، به این شرط که بتواند کلاهک‌های هسته‌ای از پاکستان خریداری کند. اما اسلام‏آباد به خوبی آگاه است که چنین اقدامی می‌تواند سبب واکنش‌های منفی حتی کشورهای غربی و وضع تحریم‌ها شود. چند سال پیش نیز سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان گزارش‌ رسانه‌های غربی مبنی بر اینکه اسلام آباد و ریاض به دنبال همکاری هسته‌ای با یکدیگر هستند را رد کرد و آنها را بی‌اساس خواند. همچنین عدم شرکت پاکستان در جنگ یمن، نشانه دیگری از این واقعیت است که اسلام آباد صرفاً خواسته های عربستان را ملاک تصمیم گیری های سیاسی خود قرار نمی دهد.

اهداف عربستان از هسته ای شدن
عربستان به دلایلی خواهان ساخت تاسیسات اتمی و حتی فراتر از آن دست یابی به بمب هسته ای است که در ادامه به مهمترین آن ها اشاره شده است.

مهم‌ترین هدف عربستان از تلاش برای دست‌یابی به سلاح هسته‌ای، تلاش برای مقابله با جمهوری اسلامی ایران است. ریاض قدرت و نفوذ تهران را عامل اصلی به چالش کشیدن خود در منطقه می داند و با در پیش گرفتن سیاست تهاجمی و دخالت در کشورهایی نظیر یمن، بحرین، لبنان، سوریه و ... در پی تضعیف و از بین بردن نیروها و متحدان ایران است. این سیاست احتمالا با نیل به توافق هسته ای ایران با غرب تشدید خواهد شد به خصوص این که عربستان فاقد ابزارها و قابلیت های یک قدرت حتی در سطح منطقه ای است و با اتکای صرف به پول نفت در پی ایفای نقشی بالاتر از توانایی های خود است. بنابراین تنها راه چاره را در کوتاه مدت رسیدن به قدرت اتمی و سلاح هسته ای می بیند.

از دلایل دیگری که در این باره می توان به آن اشاره کرد این است که منطقه خاورمیانه و کشورهای عربی با موجی از تحولات بنیادین روبه رو شده اند و هر آن ممکن است موج تغییر به این کشور نیز برسد و آن موقع معلوم نیست که آل سعود تا چه اندازه تاب تحمل را در مقابل این تغییرات داشته باشد. اما مقامات ریاض دست یابی به انرژی هسته ای و سلاح اتمی را مسیری میان بر برای دور زدن این اتفاقات و تضمین تاج و تخت و حکومت خود می دانند.

عامل بعدی نوع سیاست هایی است که باراک اوباما در منطقه خاورمیانه در پیش گرفته که اگر نگوئیم در تضاد حداقل غیرقابل انطباق با سیاست های ریاض است. رئیس جمهور آمریکا که بعد از ریاست جمهوری بوش و با شعار تغییر سیاست های وی بر سر کار آمد، در حال حاضر به هیچ وجه مایل نیست تا نیروهای عظیمی را به منطقه برای حل و فصل درگیری ها به نفع شرکای منطقه ای خود اعزام کند. این در حالی است که عربستانی ها احتمالا بر این ایده هستند که آن ها بیش از سه دهه است که حامی سیاست ها کشورهای غربی در منطقه بوده اند و از موضع آنها برای تحریم و رویارویی با ایران حمایت کرده اند اما نه تنها واشنگتن دیگر به خواسته های آنها التفاتی ندارد بلکه فراتر، از پشت به آنها خنجر زده و به شدت در تلاش است تا با ایران به یک تفاهم و مصالحه ای دست یابد که ممکن است این اتفاق قدرت تهران را در منطقه بیش از پیش افزایش دهد. از این رو عربستان احساس می کند که باید بیش از گذشته به فکر تقویت قدرت و پیگیری اهداف خود به صورت مستقل باشد( گرایش بیشتر ریاض به سمت چین و روسیه را می توان در این چارچوب ارزیابی کرد).

موانع دست يابي عربستان به انرژی اتمی و تسلیحات اتمی
درباره موانع و مشکلاتی که عربستان برای نیل به هسته ای شدن با آن مواجه است می توان به موارد زید اشاره کرد:

- بدون شک مانع تراشی کشورهای عضو باشگاه هسته‌‏ای جهان بر سر راه ریاض در مسیر اتمی شدن، مهمترین مشکل است. کشورهای هسته ای جهان، به این دلیل که انحصار و تسلط خود را در این زمینه از دست ندهند از دست یابی هر کشور جدیدی به انرژی هسته ای ممانعت به عمل می آورند حتی اگر این کشور یکی از هم پیمانان و یا متحدان خودشان باشد.

- همچنین ممانعت غرب از دست‌یابی هر کشوری از جمله عربستان به توانمندی ساخت سلاح هسته‌ای و یا خرید آن با وجود پابرجا بودن سیاست حفظ برتری نظامی اسرائیل در منطقه برای ایالات متحده همچنان پابرجاست.

- دیگر محدودیت عربستان را می‌بایست در پایین بودن رتبه تولید علم و دانش در این کشور جستجو کرد. در همین رابطه فرید زکریا در تحلیلی که در روزنامه واشنگتن پست منتشر شده می نویسد:

« عربستان سعودی نمی تواند سلاح هسته ای بسازد. عربستان سعودی تاکنون حتی یک خودرو هم نساخته است (البته قرار است تا سال ۲۰۱۷ و پس از تلاش های فراوان، این کشور نخستین خودروی خود را تولید کند). عربستان سعودی می تواند زمین را حفر کرده و نفت استخراج کند؛ اما کار زیاد دیگری از دستش برنمی آید... نظام آموزشی این کشور عقب مانده و ناکارآمد است و بخش عمده آن در اختیار دستگاه مذهبی افراطی عربستان قرار دارد. بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، رتبه این کشور در آموزش ریاضیات و علوم پایه، ۷۳ است که برای یک کشور ثروتمند بسیار پایین است. این در حالی است که ایران با وجود ۳۶ سال تحریم و داشتن تولید ناخالص داخلی بسیار کمتر، جایگاه بسیار بهتری را از این نظر داشته و در رتبه ۴۴ قرار دارد.»

- عربستان سعودی امضاکننده سه رژیم مهم منع گسترش تسلیحات کشتارجمعی در جهان یعنی معاهده منع گسترش هسته ای NPT، کنوانسیون تسلیحات شیمیایی CWC و کنوانسیون تسلیحات بیولوژیک BWC است و علاوه بر آنها پروتکل الحاقی را پذیرفته است و همین موضوع مانع دیگری در راه این کشور است.

- همچنین همان طور که گفته شد عربستان نمی تواند از خارج سلاح هسته ای بخرد؛ چرا که هرگونه تلاشی در این راستا، با واکنش همین کشورهای غربی مواجه خواهد شد.

با تمام این تفاسیر تصور اينكه عربستان هسته اي و يا از طريق كشورهايي ديگر به بمب هسته اي مجهز شود؛ تصوري فوق العاده وحشتناك است. در حال حاضر که عربستان دارای یک نظام مستقر و مسلط بر همه عرصه های سیاسی، امنیتی و... است صدور بی رویه افراط گرایی تکفیری به کشورهای منطقه و جهان، این کشور را به یکی از خطرناک ترین کشورهای جهان تبدیل کرده است و در این میان، در صورتی که کابوس اتمی شدن عربستان نیز در میان باشد، شدت این خطر، چندین برابر خواهد شد.