بازی كردهای عراق در پازل داعش

به گزارش نما به نقل از روزنامه جوان، در شرایطی که دولت عراق مدتی است به واسطه تعدادی از چالش‌های داخلی و خارجی با بی‌ثباتی سیاسی و مشکلات متعدد دست و پنجه نرم می‌کند و از آنجا که در شرایط فعلی نیاز به تمرکز مردم و مقامات عراق بر مبارزه با گروه‌های تروریستی احساس می‌شود، درگیری در منطقه «طوزخورماتو» بین نیروهای پیشمرگه کرد و نیروهای بسیج مردمی، چالش دیگری را پیش روی رهبران عراق گشوده است. این روزها که ارتش، نیروهای مسلح، بسیج مردمی و عشایر اهل تسنن عراق توان خود را روی نبرد با داعش و ریشه‌کن کردن آن در مناطق مختلف عراق متمرکز کرده‌اند و در آستانه آغاز عملیات حمله به مقر اصلی این گروه در شهر موصل هستند و بیش از پیش به آرامش نیاز دارند تا در جبهه نبرد با تکفیری‌ها پیروزی‌های خود را ادامه دهند، بحران‌های سیاسی و امنیتی در ماه‌های اخیر گریبانگیر این کشور شده که در صورت تداوم می‌تواند به تجزیه عراق منجر شود. احزاب و گروه‌های سیاسی در عراق به دنبال یافتن راهکاری برای خروج از بحران و بی‌ثباتی سیاسی هستند و درگیری نیروهای پیشمرگه کرد و شیعیان حشدالشعبی تنها چیزی است که عراقی‌ها در جنگ با داعش به آن نیازی ندارند به همین دلیل مقامات عراقی بر لزوم حل سریع‌تر این بحران تأکید کرده‌اند و از هر دو طرف مناقشه خواسته‌اند به درگیری‌ها پایان دهند.

شروع دور جدید درگیری‌ها
نیروهای پیشمرگه کرد تحت فرمان مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق و نیروهای بسیج مردمی ترکمان «الحشد الشعبی الترکمانی» دشمن مشترک داعش هستند، اما تلاش کردها برای تسلط بر شهر طوزخورماتو در جنوب کرکوک و مخالفت نیروهای بسیج مردمی با این اقدامات منجر به درگیری‎های مکرر بین دو طرف شده است. این درگیری‌ها از 10 روز پیش شروع شده و هر دو طرف یکدیگر را به شروع مجدد این درگیری‌ها متهم می‌کنند و در این میان ده‌ها تن از طرفین کشته و زخمی شده‌اند. هرچند دو طرف هفته گذشته بر سر آتش‌بس توافق کردند ولی با این حال درگیری‌ها همچنان ادامه دارد. برخی منابع میدانی می‌گویند نیروهای پیشمرگه با حمله به محلات مسکونی طوزخورماتو اقدام به آتش زدن منازل و غارت اماکن تجاری آن کرده‌اند. همچنین گفته می‌شود، شبه نظامیان با استقرار واحدهای تانک و توپخانه در پیرامون شهر به صورت گسترده‌ای اقدام به گلوله‌باران منازل ساکنین کرده‌اند. از همین‌رو، بارزانی هفته گذشته در سخنانی از نیروهای پیشمرگه خواست تا از تعدی به منازل مردم و غارت اموال آنها خودداری کنند. این منطقه مورد مناقشه در نوامبر 2015 نیز شاهد درگیری مسلحانه طرفین بود. در درگیری‎های نوامبر ده‎ها منزل مسکونی در طوزخورماتو به آتش کشیده شد که در پی آن این شهر به مناطق کردنشین و ترکمان‌نشین تبدیل شد. شهر طوزخورماتو یکی از مناطق مورد مناقشه میان اقلیم کردستان عراق و دولت مرکزی بغداد است که ساکنان آن را اعراب، کردها و ترکمان‌ها تشکیل می‌دهند و همانند دیگر مناطق مورد مناقشه هنوز از لحاظ سیاسی مشخص نیست که به کدام یک از طرفین واگذار خواهد شد. وجود قومیت‌ها و مذاهب گوناگون و نیز قرار گرفتن شهر در مرز مناطق مورد مناقشه، باعث شده که طوزخورماتو همواره آبستن درگیری‌ها و تنش‌های قومی مذهبی باشد.

خدمت به داعش
آنچه مسلم است اختلاف بین نیروهای عراقی در داخل این کشور بیش از همه به نفع داعش است. درگیری بین نیروهای عراقی که در جبهه مشترک علیه داعش مبارزه می‌کنند در صورتی که متوقف نشود می‌تواند شرایط امنیتی عراق را تغییر داده و از محور جنگ با داعش به جنگ بین نیروهای ضد‌داعش کشیده شود. مسئله‌ای که می‌تواند تمرکز نیروهای مسلح این کشور در جنگ علیه داعش را منحرف کند. داعشی که در مقابل همین نیروهای حشدالشعبی و پیشمرگه‌ها نتوانست مقاومت کند و بسیاری از مناطق تحت کنترل خود را از دست داد و الان در لاک دفاعی فرو رفته و تنها به حفظ مناطق تحت کنترل خود ادامه می‌دهد، می‌تواند با موج سواری روی اختلافات داخلی در بین نیروهای کرد و بسیج مردمی بار دیگر مناطق سابق خود را باز پس بگیرد.

اهداف پنهان کردها
کردها در سال‌های اخیر سودای استقلال از دولت مرکزی عراق را در سر می‌پرورانند. مسعود بارزانی گفته است که همه‌پرسی استقلال را برگزار خواهد کرد و الان نیز حضور تروریست‌های داعش در عراق و وجود بی‌ثباتی سیاسی و امنیتی در این کشور سبب شده تا کردها از آب گل‌آلود ماهی گرفته و نقشه‌های خود را برای استقلال از عراق عملی کنند. نیروهای پیشمرگه مناطقی را که از دست داعش آزاد می‌کنند به نیروهای دولت مرکزی تحویل نمی‌دهند و با تسلط خود بر این مناطق سعی دارند دامنه نفوذ خود را در عراق گسترده و بخش‌هایی از خاک این کشور را به حوزه اقلیمی خود اضافه کنند. به باور برخی ناظران، کردها سعی دارند از بحران سیاسی عراق نیز بهره‌برداری کرده و باتوجه به اینکه مطمئن هستند در کابینه جدید عراق سهمی نخواهند داشت از این رو به دنبال توسعه ارضی خود در اطراف اقلیم کردستان هستند و طوزخورماتو یکی از این مناطق است که به دلیل داشتن ترکیب جمعیتی کرد بهترین منطقه برای پیشبرد چنین اهدافی است. ترکمان‎ها می‎گویند که یکی از اهداف نیروهای کرد طرفدار مسعود بارزانی از حمله به طوزخورماتو مهاجرت اجباری شیعیان از این شهر و کردنشین کردن منطقه است و به همین خاطر در حملات خود از تانک نیز استفاده می‌کنند. کردها سال گذشته نیز شهر سنجار در اطراف موصل را بدون مقاومت خاصی از داعش پس گرفتند و با این استدلال که پیشمرگه‌ها این شهر را آزاد کرده‌اند پرچم اقلیم کردستان را بر فراز این شهر برافراشتند که با مخالفت دولت بغداد مواجه شد. کردها که از حمایت‌های بین‌المللی برای استقلال نیز برخوردار هستند از بحران عراق و حضور تکفیری‌ها بهره‌برداری کرده و در راستای تجزیه عراق قدم برمی‌دارند.

خطر تجزیه عراق
به نظر می‌رسد کردها و شیعیان که عنصر مهمی برای ثبات سیاسی در عراق بوده‌اند آرام‌آرام در لایه‌های پایین جامعه به سوی درگیری پیش می‌روند. فرآیند خطرناکی که اگر به صورت بنیادی حل نشود می‌تواند اوضاع فاجعه‌باری را برای این کشور در پی داشته باشد. عراق کنونی بیشتر از این تحمل درگیری‌های قومی و مذهبی را ندارد و شکی نیست تشدید این درگیری‌ها به نفع عراق و کشورهای منطقه از جمله ایران به عنوان عامل ثبات در عراق نیست و لازم است تلاش جدی برای مهار این درگیری‌ها اتخاذ شود، چراکه گسترش بحران می‌تواند شرایط را از کنترل خارج کرده و تجزیه عراق را تسریع بخشد. به اعتقاد کارشناسان سیاسی برخورد با فتنه‌گران و تشکیل نیروهای امنیتی مشترک که تاکنون عملی نشده است می‌تواند تأثیر مثبتی بر استقرار امنیت در این منطقه داشته باشد و همزمان عاملی برای حذف نیروهای فتنه‌گر که به منظور کمک به تروریست‌ها از هیچ اقدامی به ویژه تفرقه انداختن روی‌گردان نیستند، خواهد بود.

به نظر می‌رسد ادامه تلاش نیروهای پیشمرگه برای توسعه قلمرو اقلیم کردستان از طریق کردی کردن برخی مناطق همجوار، دامنه بی‌ثباتی و تنش‌ها را در عراق بیش از پیش افزایش داده است. این مسئله سبب نگرانی ناظرانی شده که معتقدند در شرایط کنونی تمرکز اصلی نیروهای عراقی باید به مقابله با گروه تروریستی داعش باشد. به همین منظور، همه طیف‌های سیاسی عراق باید خویشتنداری به خرج داده و اجازه ندهند که بحران عراق بیش از این توسعه یابد. چراکه تشدید ناامنی و درگیری در عراق همزمان با بحران سیاسی بیش از همه به نفع داعش خواهد بود و می‌تواند بار دیگر این کشور را در سراشیبی سقوط قرار داده و در نهایت تجزیه عراق را به همراه داشته باشد.