نشست آستانه 2؛ یك گام به جلو برای حل بحران سوریه

به گزارش نما به نقل از ایرنا، آستانه پایتخت قزاقستان امروز دوشنبه (18 بهمن ماه) میزبان نشست سه جانبه مسکو با حضور ایران، ترکیه و روسیه خواهد بود. هدف از نشست آستانه 2، تقویت توافق آتش بس ، چگونگی اجرا و نظارت بر روند آن اعلام شده است .
این نشست درحالی برگزار می شود که پیشتر، در روزهای چهارم و پنجم بهمن ماه جاری نخستین نشست آستانه، به ابتکار ایران و همکاری روسیه و ترکیه نمایندگان دولت و معارضین سوری برگزار شد و برای نخستین بار به صورت نمایندگان دولت قانونی سوریه به مذاکره رودررو و مستقیم با نمایندگان معارضان مسلح پرداختند. پس از آن و ارزیابی مثبت از نتیجه این مذاکرات، حال قزاقستان باز هم تلاش می کند از این تجربه مثبت، تکراری ایجاد کند.
این در حالی است که «الکساندر لاورنیتف» فرستاده ویژه رییس جمهوری روسیه، روز گذشته هفدهم بهمن ماه به منظور رایزنی پیرامون بحران سوریه و تقریب دیدگاه ها وارد تهران شد. وی با علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی دیدار و گفت و گو کرده است.

**بحران شش ساله سوریه
از پانزدهم مارس 2011 در شهر «درعا» مرکز استانی به همین نام، ‎به فاصله 85 کیلومتری جنوب دمشق و مرز مشترک با اردن، اعتراض هایی به دولت دمشق زبانه کشید.
شاید در ابتدای کار کمتر کسی تصور می کرد که آن ناآرامی و آشوب ها به جنگی تمام عیار و بحرانی در این حد از پیچیدگی تبدیل شود. جنگی که دخالت برخی قدرت های بین المللی و کشورهای منطقه در آن موجب سرازیر شدن تروریست ها به سوریه شد. تروریست هایی که از نارضایتی مردم بعضی شهرها به نفع خود بهره برداری کرده و و با موج سواری روی آن، آتش فتنه ای را در سوریه روشن کردند که تنها نتیجه آن کشتار و آواره شدن مردم بی دفاع این کشور بود.
تروریست ها اگرچه نخست با حمایت حامیان منطقه ای و بین المللی خود توانستند قسمت های مهم و وسیعی از خاک سوریه را اشغال کنند اما از یک 1.5 سال گذشته تاکنون، با پیشروی ارتش و نیروهای مقاومت، کفه ترازوی تحولات میدانی به نفع دولت دمشق سنگین تر شده است. نیروهای ارتش سوریه و وفاداران به دولت قانونی دمشق، با حمایت هوایی روسیه و مشاوره های نظامی جمهوری اسلامی ایران، توانستند افزون بر تحکیم کنترل خود در شهرهایی چون دمشق و لاذقیه، دیگر شهرها مانند حمص و حماه را در اختیار بگیرند.

**انشقاق در صف مخالفان دولت دمشق
تغییر در تحولات میدانی موجب به هم خوردن صف مخالفان دولت سوریه و ناهماهنگی در عملکرد آنان شد.
ترکیه که از نخستین روزها، در کنار عربستان سعودی، آمریکا و کشورهای غربی در جبهه مخالفان دولت بشار اسد قرار داشت، به نحو ملموسی نسبت به قبل تغییر لحن داده است. مواضع «دونالد ترامپ» رییس جمهوری منتخب آمریکا مبنی بر اولویت مبارزه با داعش به جای اصرار به رفتن رییس دولت دمشق هم نشان از این دارد که واشنگتن هم دیگر خواهان رفتن اسد، حداقل در کوتاه مدت و به صورت فوری نیست.
برخی تحلیلگران می گویند سیاست های ترکیه پس از کودتای نافرجام 25 تیرماه سال جاری، به نوعی دستخوش تغییرات شده است. به نظر می رسد مقام های ترکیه پس از آنکه بازتاب عملکرد نادرست خود را که نتیجه ی بازی در زمین سعودی ها و همسویی با مواضع تندروانه در منطقه بود، درعرصه داخلی و خارجی لمس کردند و درصدد برآمدند بازی عقلایی را در پیش گیرند.
در مقابل عربستان همچنان با اصرار به برکناری اسد و تداوم حمایت و تجهیز تروریست های مخالف دولت سوریه، بر سیاست های افراطی خود در منطقه پافشاری می کند.
بازیگران میدان تحولات سوریه به ویژه پس از آزادسازی حلب در دو وضعیت متضاد قرار دارند. در یک سوی میدان می توان شاهد انسجام حامیان دولت و ملت این کشور بود و در دیگر سو مخالفان سوریه در عین واگرایی تلاش دارند تلاش هایی منجسم را در جهت اهداف و منافع نه چندان مشترک به نمایش بگذارند.

**فرآیند سیاسی و مذاکرات برای تقریب دیدگاه ها
از حدود دو سال گذشته به این سو، با سنگین شدن کفه ترازوی تحولات میدانی به نفع دولت قانونی دمشق، روند مذاکرات و نشست های چند جانبه به منظور حل و فصل این بحران، به طور جدی تری پیگیری شد. البته به نحو محسوسی این هماهنگی و رایزنی ها در جبهه حامیان دولت اسد نمایان بود.
بیستم خرداد ماه سال جاری، وزرای دفاع ایران، سوریه و روسیه در تهران دیدار کردند و در این نشست پیرامون اقدامات فوری برای تقویت همکاری‌ها در جنگ علیه گروه‌های تروریستی در سوریه به تبادل نظر پرداختند. پس از آن، نشست لوزان در تاریخ بیست و چهارم مهرماه، با حضور وزیران امور خارجه روسیه، آمریکا، ترکیه، عربستان، قطر، عراق، مصر و همچنین «استفان دیمیستورا» نماینده ویژه دبیر کل سازمان ملل متحد در امور سوریه به همراه «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران در سوییس برگزار شد؛ نشستی که انجام آن بدون نتیجه ای مشخص ، حاکی از عمق اختلاف نظرها و تشتت آرا در جبهه مخالفان دولت دمشق داشت.
در برابر ناهمسازی مخالفان دولت دمشق، نشست سه جانبه مسکو با حضور وزیران امور خارجه، ایران، روسیه و سوریه هفتم آبان ماه برگزار شد؛ رخدادی که کفه ترازو را به نفع محور حامیان دولت سوریه سنگین تر کرد و سطح بالای انسجام در این جبهه را به نمایش گذاشت. از دید برخی ناظران همین هماهنگی های دیپلماتیک و همچنین همکاری های میدانی به آزادسازی شهر حلب انجامید.
حلب، دومین شهر مهم سوریه که بیش از چهار سال در تصرف تروریست های مسلح بود، در نبرد سرنوشت سازی که به مادر جنگ ها شهرت داشت، آزاد شد. حلب نقطه اتکای حضور تروریست های مخالف دولت اسد در سوریه بود. با تسلط کامل دولت بر حلب، نوار غربی سوریه زیر نگین دولت دمشق درآمد. این رخداد برای تروریست ها و حامیان منطقه ای و بین المللی آنها از نظر میدانی و روانی بسیار ناگوار بود. حلب تنها نقطه ارتباط آنها با خارج از مرزهای سوریه بود با از دست دادن آن تروریست ها در عمل ارتباط خود را با حامیانشان در آنسوی مرزهای سوریه را، قطع شده دیدند. روندهای پس از آزادسازی حلب، مسیر مبارزه با تروریسم در سوریه را وارد مرحله جدیدی کرده است.
پس از آن نسشت سه جانبه مسکو در تاریخ سی ام آذر ماه، این بار با حضور وزرای خارجه ایران، روسیه و ترکیه برگزارشد. این نشست نشان از ورود بحران سوریه به مرحله ای تازه دارد و گویای تلاش بازیگران اصلی بحران برای مدیریت تحولات در دوره پس از آزادسازی حلب است. این نشست به اجرایی شدن توافق آتش بس میان دولت سوریه و مخالفان و پایان موقت درگیری ها انجامید. از ساعت صفر روز سی ام دسامبر سال 2016 میلادی، (بامداد جمعه 10 دی) آتش بس فراگیر میان ارتش سوریه و گروه های مسلح در سراسر خاک این کشور آغاز شده است. این آتش بس در چارچوب توافق میان طرف های درگیر و براساس اعلام فرماندهی کل ارتش و نیروهای مسلح سوریه برقرار شده است. با پایداری نسبی این توافق، مذاکرات سیاسی، (نشست آستانه 1) در قزاقستان در روزهای ابتدایی بهمن ماه برگزار شد و آستانه میزبان ایران، روسیه و ترکیه بود.
این مذاکرات بین دولت سوریه و معارضان به میزبانی دولت قزاقستان و با نظارت روسیه، ایران و ترکیه برگزار شد که ضمن تاکید بر تثبیت آتش بس ، موجب همگرایی بیشتر و تلاش برای تقریب دیدگاه ها شد.
علاوه بر این، دیدار فرستاده ویژه رییس جمهوری روسیه با دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، پیش از نشست امروز در شهر آستانه ، تاییدی بر نقش موثر ایران در مبارزه با تروریسم و بازگرداندن صلح و ثبات به منطقه است. برکسی پوشیده نیست که جمهوری اسلامی ایران همواره بر حل بحران سوریه از راه سیاسی تاکید داشته و از همین رو از هر دیدار و نشستی که مسیر رسیدن به توافق و خاتمه یافتن خشونت ها را هموار کند، استقبال کرده است.
بحران سوریه در حالی به پایان ششمین سال خود نزدیک می شود که کشته شدن صدها هزار تن و آوارگی میلیون ها نفر دیگر از عمق این بحران چند لایه و پیچیده حکایت دارد. تجربه این سال ها نشان می دهد که تداوم جنگ، به جز بیشینه شدن خشونت ها هیچ رهاوردی نخواهد داشت و راه حل سیاسی بهترین سازوکار برای پایان این بحران است.
حال در چنین فضایی برگزاری نشست آستانه 2 مسیر دستیابی به چنین راه حلی را هموارتر می کند. فراهم کردن مقدمات حل سیاسی بحران سوریه از طریق گفت‌وگوهای جدی میان دولت و معارضان از مهم ترین اهداف این مذاکرات است. این دست نشست ها به مانند فرصتی برای نزدیک تر شدن به راه حل سیاسی به منظور خاتمه دادن به این بحران است.