نفیسه زارعی- انتشار یک خبر در شبکه های اجتماعی، شامگاه جمعه آخرین روز آبان 99، منجر به حرف و حدیث های بسیاری در فضای رسانه ای شد، استعفای دکتر رضا ملک زاده معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در دولت تدبیر و امید، آن هم در شرایط بحرانی که کشور با آن روبرو است و خستگی و فرسودگی کادر درمان در طی نه ماه مقابله با ویروس منحوس کرونا، ابهام زایی مضاعفی را در افکار عمومی ایجاد کرد.
دکتر ملک زاده که چندی قبل، پس از اعلام دستاوردهای طب سنتی در حوزه پیشگیری و درمان کرونا با طرح مسئله علم و شبه علم تلاش نمود تا دستاوردهای این میراث ناملموس فرهنگی ایران را نادیده بگیرد، اکنون خوراکی برای رسانه های معاند ایجاد کرده است تا تیتر امروز آنها عملکرد وزارتخانه در زمینه مدیریت بحران را هدف قرار دهند، این درحالی است که امروز کاربران شبکه های اجتماعی به ویژه در توئیتر با طرح برخی از مسائل، علت مخالفت های وی را با جریان پژوهش محور و آکادمیک طب سنتی مورد پرسش قرار دادند و هشتگ کاسبان سلامت در اعتراض به فرار رو به جلوی ملک زاده، ترند برتر توییتر فارسی شد.
کاسبی همیشه باسلامت مردم
بعد از انتشار متن توهین آمیز ملک زاده خطاب به وزیر بهداشت در صفحه اینستاگرام خود و سپس انتشار متن استعفا در یکی از خبرگزاری های رسمی کشور، این سؤال در اذهان عمومی ایجاد شد که چرا معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت دولت دوازدهم، به جای پاسخگویی نسبت به عملکرد خود در حوزه مربوطه به ویژه در شرایط کرونا و افزایش میزان مرگ و میر در هفته های گذشته، مانند مشی برخی از دولتمردان، فرار رو به جلو را بر پاسخگویی به افکار عمومی ترجیح داده است. اکنون وی در قبال داروهای آزموده شده بر بیماران کرونایی که بدون اطلاع از عوارض آنها مورد کارآزمایی قرار گرفته باید پاسخی شفاف به اذهان عمومی ارائه دهد؛ زیرا خود جزئی از بدنه تحقیقاتی است که منجر به آشفتگی وضع موجود شده است. در همین رابطه بسیاری از افراد نظیر دکتر باقری لنکرانی وزیر سابق بهداشت کشورمان در خصوص کارآزمایی های بالینی صورت گرفته در ایام کرونا در یادداشتی انتقادی اینطور عنوان کرد: متأسفانه در طول این جهان‌گیری عمده تمرکز تحقیقات در کشور ما بر مطالعات دوسوکور بر کارایی داروها بود؛ به‌نحوی‌که تعداد کارآزمایی‌های بالینی ثبت‌شده در کشور ما در مورد ویروس کرونا، در سطح جهانی از بالاترین‌هاست. نه‌فقط تعداد کارآزمایی‌های داخلی بلکه نرخ مشارکت در کارآزمایی‌های بین‌المللی هم در کشور ما از بالاترین‌ها بود به‌نحوی‌که در مطالعه سازمان بهداشت جهانی در مورد داروی رمدسیویر بیش از یک‌چهارم آزمودنی‌ها در مقطعی از کشور ما بودند.
هرچند کارآزمایی‌های بالینی مهم هستند اما تمرکز صرف بر آنها نشان دهند تفوق دیدگاه درمان‌محور در برابر این جهان‌گیری در کشور ماست؛ موضوعی که در نحوه هزینه‌کرد اعتبارات تخصیصی هم نمایان است.باید توجه داشت نقش مدیریت پژوهش در کشور صرفا تصویب طرح‌ها و تطبیق با اصول اخلاقی نیست. اولویت‌بندی و درنظرگرفتن امکانات کشور و هزینه اثربخشی نیز بسی مهم هستند. اگر طرحی چندصد میلیون تومان اعتبار بگیرد و خروجی آن اثبات حداقلی تأثیر یک داروی گران‌قیمت باشد، از ابتدا نباید در اولویت قرار گیرد. البته در خصوص تعارض منافع در این تحقیقات هم حرف‌‌های فراوانی وجود دارد که مجال دیگری می‌طلبد.» این مسئله نخستین پرسش کاربران فضای مجازی نیز بود که در حکم دروازه ای برای ورود به سابقه دکتر رضا ملک زاده شد، سابقه ای که جز نفع طلبی فردی و سودجویی از نظام بهداشت موضوع دیگری را به ذهن نمی رساند.
نقش وی در کنترل و کاهش جمعیت در سال هایی که به واسطه تصمیم غلط کارگزاران دولتی، در آینده نزدیک پیرسالی را به کشور تحمیل می کند و یا تأثیر او در استفاده از محصولات تراریخته که به زعم کارشناسان سلامت منجر به بیماری های سهمگینی چون سرطان می شود، فرضیه همیشه کاسب از سلامتی مردم ایران را به ذهن نزدیک می کند. چنانچه در مصاحبه ای که او با یکی از مطبوعات کثیرالانتشار دهه شصت داشت در کسوت وزارت بهداشت عنوان کرد: کنترل جمعیت یک مسئله حیاتی است و به حمایت قاطع مردم نیاز دارد. اما اکنون معاونت سابق تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت باید در قبال تفکر تکنوکراتی و فن سالارانه ای که سال ها لقمه در خون مردم زده است و منجر به شکل گیری و تثبیت شبکه مافیایی دارو و درمان در ایران شده جواب متقنی داشته باشد و این پاسخ می بایست به شکل جوابی بر یک مطالبه عمومی و ملی از سوی وی به عنوان نماینده تفکری خاص در بدنه نظام سلامت ارائه گردد.
معاونت تحقیقات اما بدون تحقیق
با تمام فراز و فرودهای روزهای کرونایی وزارت بهداشت و تلاش های دکتر سعید نمکی و کادر درمان در مهار و کنترل بزرگترین پاندمی قرن، اکنون با طرح مسئله کاسبان سلامت از سوی ساکنان دنیای مجازی مواردی نظیر عملکرد مبهم معاونت تحقیقات در وزارت، نقش آنها در واردات دارویی و رانت های موجود و توزیع ناعادلانه دارو، چرایی تمکین بی چون و چرا آنها نسبت به کارآزمایی داروهای شیمیایی و مقاومت در برابر دستاوردهای داروهای گیاهی، بی توجهی به اخلاق در پژوهش تحقیقاتی در مراکز وابسته به این معاونت، پیش کشیدن و اجرایی نمودن سیاست نادرست ایمنی گله ای و ... مواردی است که گاهی جنبه های جرم انگارانه پیدا می کند و باید شخص دکتر رضا ملک زاده نسبت به آن در دستگاه قضا پاسخگو باشد. در همین زمینه رجوع به سخنان وی پیرامون شبه علم خواندن طب سنتی و سنگ اندازی برای دستاوردهای این دانش و عدم توجه به مسئله دستاوردهای پیشگیرانه و درمانگر کرونا که می توان سراغ آن را از دفتر طب ایرانی وزارت بهداشت گرفت، مسئله ای است که نمی توان به سادگی از آن عبور کرد.
اینک بهتر است وی به جای ارائه استعفانامه اعتراضی که خوراکی برای سیاه نمایی و تزریق یأس در شبکه های معاند است، از ساحت ملت و به ویژه مدافعان سلامت عذرخواهی کند و در این شرایط با بی تدبیری منجر به عدم اعتمادسازی عمومی نشود.
