تجربه‌ای که جهان با ترامپ در چهار سال گذشته داشت، مملو از نکاتی است که در مجالی موسع باید بدان پرداخت. بازیگران خرد و کلان جهانی، هریک به نحوی تحت تأثیر رویکرد و رفتار دولت امریکا و ترامپ قرار گرفتند، ولی نکته مهم اینکه ترامپ در دوره‌ای متصدی اداره امریکا شد که آگاهانه یا ناآگاهانه یا اجباراً، بسیاری از واقعیات پنهان و زیباسازی شده را عیان کرد. عده‌ای مثل صهیونیست‌ها، به خوبی از وی سواری گرفتند و برای برون‌رفت از بن‌بست استراتژیک و موجودیتی صهیونیست‌ها، پروژه معامله قرن و اجزای آن را فعال کردند و مانند روسیه و چین از رفتار‌های غیرعادی ترامپ بهره‌های راهبردی مهمی را کسب کردند. عده‌ای فقط گاو شیرده شدند و هزینه‌های سیاست‌های منطقه‌ای یا جهانی امریکا را به‌عهده گرفتند. با اینکه ترامپ با خروج رسمی از برجام و اقدامات ضدانسانی و تحریمی، فشار‌های زیادی به ایران وارد کرد، ولی همین فضای فشار، مبنای درون‌زایی اقتصادی در ایران شد که باید با آهنگ پرشتاب‌تری استمرار و تکامل یابد. با وجودی که از حیثیات و ارزش‌های تبلیغی امریکا چیزی باقی نمانده، به‌قول رهبری معظم انقلاب، هنوز عده‌ای در ایران یا شاید در جهان، به امریکا دخیل بسته‌اند و معجزه طلب می‌کنند. در این دوره ریاستی ترامپ، بیش از هر زمان دیگری، قواعد و رویه‌های جهانی و مؤسسات بین‌المللی، بازیچه ترامپ و دولت امریکا بودند و نقاب استقلال و رفتار حرفه‌ای آن‌ها فرو افتاد. به خوبی آشکار شد که تمامی این قوانین و مؤسسات برای تکمیل حلقه‌های منافع استکباری طراحی شده‌اند و اگر به نقطه‌ای برسند که نظام غارتگری جهانی آن‌ها مخدوش شود، تمامی این مؤسسات و قواعد به حاشیه خواهد رفت. آخرین پرده «خودافشاگری» در دوره ترامپ را در مراسم تأیید نتایج انتخابات امریکا و یورش حامیان نژادپرست وی شاهد بودیم، که اگر در هر نقطه‌ای از جهان رخ می‌داد، آن کشور را به بحران بزرگ‌نمایی شده از نمونه‌ای کوچک‌تر از آنچه در کنگره امریکا شاهد بودیم، گرفتار می‌کردند. به هر حال این حقیقت آنچنان رسواکننده است که حتی مقامات امریکایی آن را روز سیاه، حادثه شرم‌آور، پایان دموکراسی نامیدند که به گفته ریچارد هاس، باید به دوره «پسا امریکا» توصیف کرد، اعتراف نمودند. این حقیقت که تمامی ابعاد آن هنوز آشکار نشده، بایدن را با دوره‌ای از بحران‌های گوناگون، همراهی خواهد کرد. جالب است که صهیونیست‌ها تا آخرین رمق نظام ترامپی، از آن بهره‌مند خواهند شد و سپس به ظرفیت‌های خود با دموکرات‌ها خواهند پرداخت که سایه نگرانی فزاینده بر آن حاکم است. روس‌ها و چینی‌ها، با برآورد دقیق از اوضاع امریکا و آینده رفتاری دولت امریکا، رویکرد تهاجمی‌تر از گذشته از خود نشان می‌دهند. این تصویر ویران از امریکای امروز در ذهن و بیان برخی روشنفکران غربزده داخلی، همانند نیرو‌های حزب توده در ایامی است که اتحاد شوروی در سراشیب فروپاشی و سقوط بود، ولی توده‌ای‌ها، هنوز به آن وفادار مانده بودند و رؤیا‌های خود را مشق می‌کردند. درک صحیح از امریکا و اوضاع غرب امروز، خمیرمایه ارزیابی از روند‌ها و رخداد‌های احتمالی و تولید سیاست و راهبرد‌های عاقلانه و دقیق برای سال‌های پیش‌روست.
