توقف پروتكل الحاقی به چه معناست؟

به گزارش نما، قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» مشتمل بر ۹ ماده و ۲ تبصره در حالی ۱۲ آذر ۱۳۹۹ از سوی مجلس تصویب و با استنکاف رئیس‌جمهور توسط محمدباقر قالیباف ابلاغ شد که نحوه اجرای آن مورد انتقاد برخی نمایندگان قرار گرفت.

حالا با رسیدن پنجم اسفند ماه، ماده ۶ این قانون که طبق آن قرار بود در صورت عدم اجرای کامل تعهدات کشورهای متعاهد از جمله کشورهای ۱+۴ (آلمان، فرانسه، انگلستان، چین و روسیه) در قبال ایران و عادی نشدن روابط کامل بانکی و عدم رفع کامل موانع صادرات و فروش کامل نفت و فرآورده‌های نفتی ایران و برگشت کامل و سریع ارز منابع حاصل از فروش، اجرای پروتکل الحاقی تا مدت ۲ ماه پس از ابلاغ آن، متوقف شود، اجرا شد.
پروتکل الحاقی، سند ضمیمه NPT یا معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای است که به منظور تقویت کارایی سیستم پادمان در راستای مشارکت در اهداف منع گسترش هسته‌ای جهانی، برای کشورهایی که دارای موافقت‌نامه پادمان با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هستند، طراحی شده است.

براساس پروتکل الحاقی به NPT، نظارت‌های فراتر از پادمان، یعنی سیستم بازرسی و تأیید استفاده صلح آمیز از مواد هسته‌ای به عنوان بخشی از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) تحت نظارت سازمان آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، آژانس حق دارد براساس وظیفه خود به هرجایی که ضروری می‌داند، دسترسی پیدا کند.
رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ۷ روز پیش از توقف اجرای پروتکل الحاقی و البته پس از ارسال نامه ایران به این آژانس و اطلاع تصمیمات تهران، درخواست کرد که به منظور گفت‌وگوهای فنی با سازمان انرژی اتمی ایران درخصوص چگونگی اجرای مفاد نامه ۲۷ بهمن ماه ایران به آژانس و ماده ۶ قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامی و نحوه ادامه همکاری‌های دو طرف در چارچوب ترتیبات و تحولات جدید، به ایران سفر کند.

گروسی شنبه شب وارد تهران شد و روز یکشنبه سوم اسفندماه با علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی دیدار و گفت‌وگو کرد. پس از پایان این دیدار سازمان انرژی اتمی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بیانه مشترکی به شرح زیر صادر کردند:

«سازمان انرژی اتمی ایران (سازمان) و آژانس بین المللی انرژی اتمی (آژانس) روح همکاری و اعتماد متقابل تقویت شده که به بیانیه مشترک ۵ شهریور ۱۳۹۹ در تهران منجر شد و اهمیت تداوم آن همکاری و اعتماد را مورد یادآوری و تایید مجدد قرار دادند.

سازمان انرژی اتمی ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را مطلع کرد که به منظور پایبندی به قانون مصوب مجلس شورای اسلامی تحت عنوان «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران»، تهران اجرای اقدامات داوطلبانه، آنگونه که در برجام آمده اند، را از۵ اسفند ۱۳۹۹ متوقف خواهد کرد.

با در نظر گرفتن موارد فوق و به منظور تداوم فعالیت‌های راستی آزمایی و نظارت آژانس، سازمان و آژانس نسبت به موارد زیر توافق کردند:


۱. ایران به اجرای کامل و بدون محدودیت موافقت نامه جامع پادمان خود با آژانس، همانند قبل، ادامه خواهد داد.
۲. یک تفاهم فنی دوجانبه موقت، سازگار با قانون، که به موجب آن آژانس به فعالیت‌های ضروری راستی آزمایی و نظارت خود (طبق فهرست فنی پیوست) برای مدت تا سه ماه ادامه خواهد داد.
۳. مرور منظم این تفاهم فنی با هدف اطمینان از حصول به اهداف آن.»

متن این بیانیه به محض انتشار با واکنش جمعی از قانونگذاران مواجه شد و نمایندگان بنا به درخواست کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، درباره ارسال تخلف دولت از اجرای «قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» به قوه قضائیه موافقت کردند.

البته روز بعد وکلای ملت با صدرو بیانیه‌ای اعلام کردند ما نمایندگان مردم تشکر و امتنان خود را نسبت به حسن نظر زعیم و حکیم فرزانه انقلاب اسلامی مبنی بر تایید قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها را اعلام کرده و آن را سند افتخاری برای مجلس می‌دانیم و به توصیه‌های داهیانه ایشان مبنی بر یکپارچگی و حفظ صدای وحدت لبیک می‌گوییم.

همچنین دولت نیز با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که دولت جمهوری اسلامی ایران با انتشار بیانیه‌ای ضمن استقبال از دستور رهبر معظم انقلاب برای ایجاد یک صدایی در کشور در اجرای قانون مجلس، تاکید کرد که مذاکرات جمهوری اسلامی ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کاملاً منطبق با قانون اساسی و قوانین کشور است.

روابط عمومی سازمان انرژی اتمی نیز در خصوص متن بیانیه مشترک ایران و آژانس انرژی اتمی اظهار داشت: «سفر مدیرکل آژانس به ایران بر اساس درخواست ایشان بود که مورد پذیرش جمهوری اسلامی ایران نیز واقع شد. در گفت‌وگوها، آژانس بر ضرورت احترام به قانون مجلس و اجرای آن تاکید کرد به طوری که در بیانیه نیز انعکاس داشته است.

ایران و آژانس تفاهم کردند اجرای پروتکل الحاقی و دسترسی‌های برجامی به طور کامل متوقف شود و صرفا تعهدات پادمانی ایران اجرا می‌شود. بر این اساس، طبق قانون مجلس هیچ دسترسی فراپادمانی به آژانس اعطا نخواهد شد و هیچگونه بازرسی فراپادمانی نیز انجام نمی‌گردد.

مقصود از تداوم راستی آزمایی و نظارت ضروری که در بند ۲ بیانیه آمده، همانطور که در پیوست توافق شرح داده شده، این است که ایران به مدت ۳ ماه اطلاعات برخی فعالیت‌ها و تجهیزات نطارتی را که در پیوست مشخص شده ضبط کرده و نزد خود نگه خواهد داشت. در این مدت، آژانس به این اطلاعات هیچ دسترسی نخواهد داشت و اطلاعات منحصرا نزد ایران باقی می‌ماند. چنانچه ظرف ۳ ماه تحریم‌ها به طور کامل لغو شد، ایران این اطلاعات را در اختیار آژانس می‌گذارد، در غیر اینصورت اطلاعات برای همیشه پاک خواهد شد.

به دلیل ملاحظات حفاظتی و ضرورت پنهان ماندن مکان تاسیسات کلیدی ایران، پیوست بیانیه که شامل فهرست این تاسیسات است، محرمانه خواهد ماند.»
کیوان خسروی سخنگوی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی درباره سفر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و توافقات انجام شده میان ایران و آژانس انرژی اتمی گفت: در جریان سفر رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایران، چگونگی توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و نظارت‌های فراپادمانی برای وی تشریح شد.

سخنگوی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی با تاکید بر قصد نظام برای اجرای بدون تنازل قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» افزود: در خصوص اجرای بدون وقفه این قانون در مجموعه ارکان کشور اجماع وجود دارد و سازمان انرژی اتمی ضمن آن که تاکنون مفاد قانون را اجرا کرده، زمینه قطع نظارت‌های فراپادمانی را نیز فراهم کرده است.

وی خاطر نشان ساخت: در بیانیه مشترک ایران و آژانس و پیوست اجرایی آن نیز که در سفر گروسی به تهران مورد توافق قرار گرفت، بر موضوع اجرای کامل قانون مصوب مجلس تصریح شده و ترتیبات انجام آن مخدوش نشده است.

خسروی در پایان گفت: اجرای قانون مجلس به منزله خروج ایران از برجام و قطع همکاری با آژانس نیست و از این رو تعاملات ایران با آژانس و نظارت‌های پادمانی آن بر اساس چارچوب‌های قانونی ادامه خواهد داشت.
جمهوری اسلامی ایران، طبق بند ۳۶ برجام و به دلیل عمل نکردن اروپایی‌ها به تعهداتشان در این توافقنامه و خروج یکجانبه آمریکا از برجام، اجرای پروتکل الحاقی را که اجرای بخشی از آن را به صورت داوطلبانه را با هدف شفاف سازی بیشتر فعالیت هایش پذیرفته بود، متوقف کرد.

براساس NPT یا پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، کشورهای دارای سلاح هسته‌ای نباید به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به کشورهای غیربرخوردار در راه تحصیل این سلاح کمک کنند و کشورهای غیربرخوردار متعهد می‌شوند تا در این راه تلاش نکنند. براین اساس نظارت‌هایی تحت عنوان پادمان شکل گرفت تا نظارت و بازرسی از مواد و تاسیسات هسته‌ای به منظور اطمینان از کاربرد صلح آمیز آن‌ها، وجود داشته باشد.

طبق پروتکل الحاقی به NPT، کشورهایی که پروتکل الحاقی را اجرا می‌کنند، اجازه می‌دهند که بازرسان آژانس به صورت سرزده از هر بخش از تاسیسات هسته‌ای این کشورها براساس وظیفه خود به هرجایی که ضروری می‌داند، دسترسی پیدا کند که براساس قانون مجلس شورای اسلامی این نظارت‌ها متوقف شد ولی نظارت‌های پادمانی همچنان برجای خود باقی است و همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه دارد.

جان کلام آنکه به گفته کاظم غریب‌آبادی نماینده ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین، تمام دسترسی‌های تکمیلی آژانس از ابتدای بامداد روز سه‌شنبه ۵ اسفند ۱۳۹۹ متوقف شد و دیگر چیزی به نام تعهدات فراتر از پادمان نداریم.

توقف پروتکل الحاقی به چه معناست؟
منبع: میزان