نفیسه زارعی- کار از آمار و ارقام سرانه مطالعه و میزان نشر نسخه‌های کاغذی یک کتاب گذشته است؛ چه بخواهیم و چه نخواهیم صنعت نشر این روزها حال و روز خوشی ندارد و کتاب‌خوان‌های حرفه‌ای درست مثل یک رفیق پروپاقرص؛ پای رفاقتشان با کتاب مانده‌اند؛ البته در روزهای آغاز پاندمی کرونا و به‌واسطه قرنطینه‌های اجباری اوضاع کمی مطلوب شد اما اندکی نگذشت که دوباره سرانه مطالعه به همان وضعیت کتاب نخوانی گذشته بازگشت اصولاً دلایل زیادی برای کتاب نخواندن ایرانی‌ها وجود دارد از گرانی کتاب تا ممیزی‌ها و انحصار تبلیغات و مواردی از این‌دست سبب کاهش انگیزه کتاب خواندن می‌شود.
بازار کتاب حال و روز خوشی ندارد
محسن شیرازی سال‌هاست در راسته خیابان انقلاب کتاب می‌فروشد. او که نزدیک به سه دهه است با فروش کتاب روزگار می‌گذراند درباره کسب وکار این روزهایش می‌گوید: بازار کتاب زیاد حال و روز خوشی ندارد البته برخی از کتاب‌های خاص که به‌طور مثال جواز نشرشان به دلیل برخی از ممیزی‌ها باطل و مجدد بعد از مدتی چاپ می‌شود موجب رونق مقطعی بازار فروش می‌شود اما درمجموع نمی‌توان گفت که بازار کتاب‌های عمومی مناسب است در عوض کتاب‌های کمک‌آموزشی به‌ویژه بعد از همه‌گیری کرونا با مخاطب زیادی روبرو شده اما عموماً این کتاب‌ها قیمت‌های بسیار بالایی دارند و این هم ناشی از گرانی دلار و کاغذ است.
سلیقه ای عمل کردند
یکی از مسائل دیگری که در حوزه نشر کتاب مطرح مي‌شود مسئله مميزي است. البته همیشه ممیزی و سانسور بد نیست اما زمانی که منجر به جرح یک اثر می‌شود می‌تواند موجب رخوت در تولیدکنندگان آثار و درنتیجه کاهش انتشار کتاب می‌شود رضا امیرخانی خالق آثاری همچون نیم دانگ پیونگ‌یانگ، من او و ... در این باره می گوید: فضای حاکم بر مميزي، قطعاً جاي بحث دارد چرا که با شکلي كه امروز دارد، نه دوست و نه دشمن نمي‌تواند با آن كار كند. کتاب‌های بي‌رگ و بي‌بو خيلي ساده مجوز مي‌گيرند و کتاب‌هایی كه حرفي طرح مي‌كنند، خيلي سخت‌تر از غربال مميزي رد مي‌شوند.
امیرخانی بخشی از ممیزی را غیر درست تلقی می‌کند و با بیان اینکه گاهی اسم یک نویسنده شامل ممیزی و حذف یک اثر می‌شود؛ بخشی از اعمال ممیزی‌ها را ناشی از سلیقه فردی و گروهی دانست.
فقر کتابخانه‌های عمومی
اما یکی از دلایل کتاب نخوان بودن ما ایرانی‌ها فقر کتابخانه‌های عمومی است؛ نگاهی به آمار و ارقام ارائه‌شده در زمینه میزان کتاب‌های کتابخانه‌ها و مراجعه‌کنندگان آن‌ها کاملاً مؤید این مسئله است. فاطمه بهادری سال‌هاست به‌عنوان متصدی یکی از کتابخانه‌های عمومی شهرداری تهران در منطقه 12 فعال است او با نگاهی به وضعیت کتاب‌های موجود در قفسه‌های چند کتابخانه‌ای که در آن‌ها شاغل بوده ،می‌گوید: با آمدن فضای مجازی مراجعات به ما خیلی کاهش پیدا کرد درعین‌حال نسخه‌های کتاب‌های الکترونیک هم باعث شده تا سرانه خوانش نسخه‌های کاغذی کمتر شود اما بازهم عواملی مثل فقر کتابخانه‌ها و به‌روز نبودن آن‌ها سبب کاهش مراجعه و درنتیجه کم خوانی مردم شده است.
به هر ترتیب سرانه مطالعه نشان از توسعه‌یافتگی یک کشور دارد و خوب است مسئولین فرهنگی کشور در کنار توجه به موضوعاتی نظیر ممیزی‌ها، گرانی کاغذ، مشکلات نشر، تجهیز کتابخانه‌ها و نظیر آن در خصوص بهره‌مندی از شیوه‌های انگیزشی نوین مطالعه نیز فکری کنند.
