به گزارش نما به نقل از الف، رسم است كه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در آخر دوره هشت‌ساله‌ی رؤسای جمهوری اسلامی ایران، دیداری خاص با رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت برگزار می‌كنند. دیداری كه شاید بهترین نام برای آن دیدار «بدرقه» باشد. این دیدارها كه تاكنون در سال‌های ۷۶، ۸۴ و ۹۲ برگزار شده است، واجد خصوصیاتی است كه می‌تواند ما را بر اساس شیوه‌ی عمل حضرت آیت‌الله خامنه‌ای -فارغ از جایگاه حقوقی ایشان- به‌سمت الگویی رفتاری سوق دهد. رفتاری كه موجب ارتقای فرهنگ سیاسی ما به‌خصوص در بین سیاسیون و نخبگان جامعه میشود. برای روشن شدن موضوع به مهم‌ترین خصوصیات سخنان رهبر انقلاب در این دیدارها اشاره می‌كنیم:
۱. بیان نقاط قوت دولت و مهم‌ترین خصوصیات رئیس‌جمهور و كابینه
الف) حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار آخر خود با رؤسای جمهور و هیأت دولت‌ها، مهم‌ترین خصوصیات آن دولت را بیان می‌كنند. برای مثال در پایان كار دولت ششم، ایشان «بازسازی حقیقی كشور» و «داشتن كابینه كاری و نه سیاسی» را از جمله مهم‌ترین خصوصیات رئیس‌جمهور و دولت‌های پنجم و ششم، «پیشرفت‌های چشمگیر در زمینه‌های صنعت، كشاورزی و علم و فناوری» و «ناامیدكردن دشمنان كمین‌كرده» را از جمله مهم‌ترین خصوصیات رئیس‌جمهور و دولت‌های هفتم و هشتم و«حجم كار بسیار بالا و پرشتاب» و «سر دست گرفتن شعارهای انقلاب» را از جمله مهم‌ترین خصوصیات رئیس‌جمهور و دولت‌های نهم و دهم عنوان كردند.
به نظر می‌رسد كه دلیل اهمیت بیان ویژگی‌های اصلی دولت‌ها چنین باشد كه: «آن چیزهائی كه امروز برای دولت و برای رئیس‌جمهور نقاط قوّت محسوب میشود، اینها باید در رئیس‌جمهور بعدی وجود داشته باشد، اینها را باید در خود تأمین كند؛ آن چیزهائی كه امروز نقاط ضعف شناخته میشود ــ كه ممكن است شما بگوئید، من بگویم، دیگری بگوید ــ این نقاط ضعف را باید از خود دور كند. یعنی ما در سلسله‌‌ی دولتهائی كه پشت سر هم می‌آیند، بايد رو به پیشرفت باشیم، رو به تعالی و تكامل باشیم...»(بیانات در حرم مطهر رضوی، ۹۲/۱/۱)
بنابراین دارابودن و یا به‌دست آوردن ویژگی‌های مثبت رؤسای جمهور و دولت‌های گذشته، همیشه باید مورد مطالبه‌ی مردم و نخبگان از رئیس‌جمهور و دولت‌های آینده باشد. چراكه ویژگی‌های مثبت دولت‌ها باید به دولت بعد منتقل شود.
ب) قدردانی واقع‌بینانه از عملكرد دولت: فضای سیاسی و رسانه‌ای كشور در دو سه دهه اخیر، دچار بیماری فرهنگی و رفتاری غلطی شده است. مشاهده می‌كنیم كه در پایان كار دولت‌ها در جمهوری اسلامی، گروهی در كنش و یا واكنش نسبت به جریانات سیاسی، عملكرد دولت و رئیس‌جمهور را یا چنان بالا می‌برند كه گویی هیچ نقص و ضعفی وجود نداشته است و یا چنان سیاه‌نمایی می‌كنند كه گویی هیچ نقطه قوتی وجود نداشته است. حتی ما شاهد بكارگیری عباراتی عجیب نیز برای اثبات عملكرد و یا ناكارآمدی دولت‌ها و رؤسای جمهور در ادوار مختلف بوده‌ایم. رهبر انقلاب اما با نگاهی واقع‌بینانه ویژگی‌های مثبت دولت‌ها و رؤسای جمهور را بیان كرده‌اند. به همبن دلیل هم برای بسیاری از مخاطبان ایشان، توصیفات رهبر انقلاب ملموس و محسوس است. ما نیز باید قدردانی واقع‌بینانه را تمرین كنیم تا دچار عارضه‌ی «گلستان‌بینی» یا «ویرانه‌بینی» نشویم.
ج) مشی رهبر انقلاب در دیدارهای سالیانه و مستمر خود با رئیس‌جمهور و هیأت دولت این است كه با ارزیابی و بررسی وضعیت جامعه در حوزه‌های مختلف پیشرفت‌ها و عدم پیشرفت‌های جامعه را بیان می‌كنند. به عبارت دیگر رهبری در آن دیدارها نقاط قوت و ضعف دولت را با هم بیان می‌كنند. اما در دیدار بدرقه، ایشان تنها نقاط مثبت دولت را بیان می‌كنند؛ چراكه « اساس اين جلسه براى اين است كه من از برادران و خواهران عزيز قلباً تشكر كنم»(بيانات در ديدار رئيس‌جمهور و اعضای هيأت دولت هشتم، ۸۴/۵/۱۰) و یا «آنچه كه من امروز بايد به دوستان عرض كنم، در درجه‌ى اول خداقوّتى است»(بیانات در آخرین دیدار رئیس‌جمهور و هیأت دولت دهم، ۹۲/۴/۲۳)
این رفتار رهبر انقلاب حائز یك نكته برای ارتقای فرهنگ سیاسی ماست. بیان نقاط قوت در دیدار بدرقه، به‌معنای نادیده گرفتن نقاط ضعف دولت‌ها نیست. بلكه چون جنس این دیدارها قدردانی از زحمات مجموعه‌ای است كه هشت سال در شرایط گوناگون داخلی و خارجی كشور را اداره كردند -كه طبیعتاً با موفقیت‌ها و ناكامی‌هایی همراه بوده است- دیگر نیازی به بیان ضعف‌ها و نواقص آن مجموعه در روزهای آخر فعالیتشان نیست. چراكه دولتی كه در پایان كار خود قرار دارد حتی با پذیرش آن نقدها، آیا فرصتی برای اصلاح رویه و تصمیم‌گیری‌های خود دارد؟
در فضای سیاسی و رسانه‌ای كشور مشاهده می‌كنیم كه برخی بدون در نظر گرفتن ملاحظاتی كه اشاره شد، سعی در نقد بی‌محابا و بعضاً غیرمنصفانه عملكرد دولت‌ها كرده و می‌كنند. از همین رو رهبر انقلاب اسلامی در دیدار اخیر خود با رئیس‌جمهور و هیأت دولت دهم گفتند: «مخالفين و كسانى كه بى‌اطلاعند -بعضى از دستگاه‌هاى رسانه‌اىِ خارجىِ مغرض، و گاهى بعضى در داخل- برخى از چيزهائى را كه جلوى چشم هم هست، انكار ميكنند. يعنى كارى انجام گرفته، جلوى چشم است، همه مى‌بينند، منعكس شده، اين را دوست دارند انكار كنند.» بنابراین باید سعی كنیم تا علی‌رغم وجود نواقص و ضعف‌های موجود، روحیه تشكر و قدردانی را در خود تقویت كنیم.
۲. تشویق اعضای هیأت دولت به ادامه كار و تلاش
یكی دیگر از ویژگی‌های سخنان رهبر انقلاب اسلامی در دیدار بدرقه این است كه ایشان اعضای هیأت دولت را در ادوار مختلف، به ادامه‌ی كار و تلاش خود در مناصب دیگر، پس از اتمام مسئولیت تشویق كرده‌اند. «شما همه، بايد آماده باشيد كه در جاهاى مختلف - چه در دولت آينده، چه در حواشى دولت، چه در كارهاى اساسى كه مربوط به امور كشور است - خودتان را آماده خدمتگزارى بدانيد و قرار دهيد. اين، وظيفه ماست.»(بیانات در آخرین دیدار رئیس‌جمهور و هیأت دولت ششم، ۷۶/۵/۹) و یا «خود را به معناى واقعى كلمه در اختيار نظام و متعلق به نظام بدانيد. يك روز انسان در اين نقطه مأموريتى را انجام مى‌دهد؛ يك روز در اين نقطه نيست و يك جاى ديگر است»(بيانات در ديدار رئيس‌جمهور و اعضای هيأت دولت هشتم، ۸۴/۵/۱۰)
این توصیه از دو جهت قابل توجه است. نخست این‌كه نظام سیاسی كشور باید بتواند از استعدادها و ظرفیت‌های خود كه حالا تجارب مختلفی را كسب كرده‌اند استفاده كند. اصولاً تجربه‌ی مدیریتی در همه‌جای دنیا تجربه‌ی گرانی است. مدیرانی كه سال‌ها در كوران مهم‌ترین حوادث و تصمیمات كشور بوده‌اند، دارای تجارب و ظرفیت‌های منحصر به فردی هستند و باید پس از اتمام دوره‌ی مسئولیت نیز، نظام اسلامی از این ظرفیت ایجادشده در جهت اهداف انقلاب بهره‌مند شود.
نكته دوم این است كه انقلاب اسلامی بازنشستگی ندارد. «كارى كه بايد بر آن همت بگماريد، اين است كه رشته‌ى خدمت را رها نكنيد. همه‌ى تلاشها منحصر نيست در فلان وزارتخانه يا فلان مسئوليت در دولت؛ نه، صحنه‌ى كشور صحنه‌ى تلاش است، صحنه‌ى كار است، صحنه‌ى فعاليت است؛ و اين كار، دو جور ميتواند انجام بگيرد: متوجه اهداف انقلابى، و غيرمتوجه به اهداف انقلابى ... كارى كه انجام ميدهيد و مسئوليتى كه برعهده ميگيريد - كه طبعاً امثال شماها، مديران شايسته و كارآمد، در هر بخشى از بخشها خالى از مسئوليت نميمانند - سعى كنيد آن را با توجه به اهداف انقلاب و با رويكرد هدفهاى انقلاب ان‌شاءالله انجام دهيد.»(بیانات در آخرین دیدار رئیس‌جمهور و هیأت دولت دهم، ۹۲/۴/۲۳)
الگوشناسي رفتاري حضرت آيت‌الله خامنه‌اي
رهبری و بدرقه دولت‌ها
۱۳۹۲/۴/۲۷
