به گزارش نما، به اعتقاد تحلیلگران مسائل سیاسی، آنچه در اوکراین می‌گذرد آغاز یک روند نسبتا طولانی است که آمریکا و غرب با هدف تضعیف و حتی فروپاشی روسیه و به حداقل رساندن نقش آن در مناطق پیرامون و به ویژه آسیای مرکزی و قفقاز دنبال خواهند کرد.
بنابراین در محافل کارشناسی و رسانه‌ای منطقه امروزه این پرسش مطرح است که بعد از اوکراین نوبت چه کشوری خواهد بود؟ در این رابطه هیچ یک از جمهوری‌های آسیای مرکزی استثنا نخواهند بود ولی فعلا وجود مجموعه‌ای از عوامل داخلی و خارجی شرایط قزاقستان و قرقیزستان را حساس‌تر از دیگر کشورها کرده است.
نکته متمایزی که در رابطه با انقلاب‌های رنگی و یا کودتا‌های فضای شوروی سابق به‌نظر می‌رسد این است که در قیاس با یک دهه پیش، آمریکا و غرب در کنار احزاب و جریان‌های به اصطلاح دموکراتی وابسته به خود در اوکراین، از گروه‌های ملی‌گرای افراطی نیز بهره‌برداری به‌عمل آوردند.
تحلیلگران مسائل سیاسی و امنیتی بر این باورند که واشنگتن و متحدانش به خاطر ایجاد هرج و مرج و از این طریق مسدود کردن پروژه‌های مسکو برای همگرایی با کشورهای آسیای مرکزی در کنار گروه‌های ملی‌گرای افراطی از جریان‌های خطرناک و انحرافی مذهبی نظیر سلفیت نیز بهره‌برداری به‌عمل خواهند آورد.
چنین پیش‌بینی به این دلیل نزدیک به واقعیت است که در حوادث کیف تعداد قابل توجهی از افرادی نقش بازی کردند که شیوه رفتار و عمکردشان نشان می‌داد که دوره‌های ویژه مقاومت مسلحانه را پشت سر گذاشته‌اند.
حداقل برخی از منابع خبری و مطالعاتی از حضور شبه‌نظامیانی در تظاهرات کی‌اف یادآور شدند که سابقه شرکت در جنگ چچن علیه مسکو و همچنین جنگ پنج‌روزه گرجستان با روسیه را داشته‌اند. حتی عده‌ای از پایگاه‌های اینترنتی مدعی شدند که حدود 400 نفر از شبه‌نظامیان برای مشارکت در تحولات اوکراین از سوریه وارد این کشور شدند.
چنانچه در تحولات یک کشور غیرمسلمان این تعداد شبه‌نظامیان حضور پیدا کرده باشند پس قطعا در صورت سر زدن اتفاقاتی در جمهوری‌های مسلمان آسیای مرکزی شمار آنها به‌مراتب بیشتر خواهد بود.
هدف غرب قزاقستان است
معلوم است که برای تحولات اخیر اوکراین انصراف رئیس جمهور این کشور از امضای موافقت‌نامه همگرایی با اتحادیه اروپا و در مقابل برقراری روابط نزدیک با روسیه، زمینه فراهم کرد.
در مورد قزاقستان نیز هدف اصلی آمریکا و غرب ایجاد فاصله میان آستانه و مسکو می‌باشد. چنین به نظر می‌رسد که واشنگتن و بروکسل بیش از این با تداوم سیاست خارجی آستانه به صورت موجود (ایجاد توازن در بحث رعایت منافع قدرت‌ها با ترجیح دادن نسبی به‌روسیه) چندان راضی نبوده و انتظار تجدید نظر را دارند.
یک کارشناس امنیتی مقیم آستانه که نخواست نامش رسانه‌ای شود، ضمن صحبت با فارس گفت که طی روزهای اخیر 10 میلیارد دلار خسارات دیدن قزاقستان از ناحیه تورم غیر قابل انتظار، امری کاملا اتفاقی نبوده بلکه برنامه‌ای است که از سوی آمریکا و متحدان غربی‌اش طراحی شده است.
طب
طبق اطلاع وی، چندی قبل گروهی از بانکداران غربی (که سرمایه‌های نخبگان قزاقی در بانک‌های وابسته به‌آن‌ها نگهداری شده و بزرگ‌ترین نگرانی‌هایشان نیز از این ناحیه می‌باشد) از رئیس جمهور قزاقستان خواستند تا در مورد عضویت کشورش در اتحادیه گمرکی تجدید نظر کند ولی چون «نورسلطان نظربایف» با این پیشنهاد مخالفت کرده است، یک دفعه ارزش «تنگه» (پول ملی قزاقی) با افت حدود 30 درصدی مواجه شد که هنوز این پایان کار دانسته نمی‌شود.
ق اطلاع وی، چندی قبل گروهی از بانکداران غربی (که سرمایه‌های نخبگان قزاقی در بانک‌های وابسته به‌آن‌ها نگهداری شده و بزرگ‌ترین نگرانی‌هایشان نیز از این ناحیه می‌باشد) از رئیس جمهور قزاقستان خواستند تا در مورد عضویت کشورش در اتحادیه گمرکی تجدید نظر کند ولی چون «نورسلطان نظربایف» با این پیشنهاد مخالفت کرده است، یک دفعه ارزش «تنگه» (پول ملی قزاقی) با افت حدود 30 درصدی مواجه شد که هنوز این پایان کار دانسته نمی‌شود.
بدون تردید تورم بر سطح زندگی مردم این کشور تأثیر منفی گذاشته و روحیات مخالفت با آستانه را تقویت کرده است که حتی برخی از مخالفین قزاقی با استفاده از این موقعیت در صدد تشکیل راهپیمایی و تظاهرات علیه دولت می‌باشند.
به اعتقاد کارشناسان چنانچه تحولات آتی این کشور کنترل نشود تکرار صحنه‌های کیف در اشکال و ابعاد مختلفی امکان‌پذیر خواهد بود. معلوم است که بی‌ثبات کردن قزاقستان کل آسیای مرکزی را تحت تأثیر قرار داده و بزرگ‌ترین مانعی بر سر راه برنامه‌های مسکو برای تعمیق همگرایی با کشورهای منطقه خواهد بود.
در این رابطه برخی از ناظران بر آغاز تحرکاتی در مناطق جنوبی و غربی قزاقستان که در سال‌های اخیر شاهد اقدامات سیاسی نظیر اعتصاب و تظاهرات و همچنین تحرکات تروریستی بوده‌اند، اشاره می‌کنند.
چنانچه هر یک از کشورهای آسیای مرکزی و به خصوص قزاقستان که گفته می‌شود بالاترین رقم شبه‌نظامیان در سوریه را دارد، مواجه اتفاقاتی مشابه اوکراین بشوند، غربی‌ها قطعا تلاش خواهند کرد تا از وجود آنها در راستای گسترش هرچه بیشتر هرج و مرج که ضامن بقایشان در منطقه خواهد شد، بهره‌برداری به عمل بیاورند.
در این اواخر بیشتر شدن موارد انتشار اخبار مربوط به شناسایی و بازداشت افرادی که یا در ترکیب گروه‌های شبه‌نظامی و تروریستی فعال در سوریه حضور داشته‌اند و یا برای اعزام چنین افراد به سوریه اقدام کرده‌اند، حاکی از افزایش نگرانی‌های دولت‌های آسیای مرکزی در رابطه با احتمال آسیب‌پذیری آنها از این ناحیه می‌باشد.
حضور فعال مخالفین قرقیز در کیف
براساس اطلاع نهادهای امنیتی کشورهای آسیای مرکزی طی سه ماهی که در اوکراین تظاهرات مخالفین ادامه داشت، تعداد بالایی از مخالفین سیاسی و نمایندگان نهادهای جامعه مدنی منطقه به کی‌اف سفر کردند.
البته این سفرها با هماهنگی و پشتیبانی مالی کشورها و نهادهای غربی صورت گرفته و هدف آشنایی با شیوه‌های جدید مخالفت با دولت‌ها را دنبال می‌کرد.
از ابتدای تحولات اوکراین ده‌ها نفر نمایندگان نهادهای اطلاعاتی آمریکا و کشورهای غربی در لباس نمایندگان سازمان‌های غیردولتی در کیف حضور یافته و بر تحولات مدیریت کردند. بنابر اقرار یکی از دموکرات‌های منطقه که به کی‌یف دعوت شده بود، سازمان‌های غربی برایشان به‌صورت زنده و در میدان محل تظاهرات دوره‌های آموزشی گذاشتند.
البته به‌دلیل فضای باز سیاسی و رسانه‌ای رفت و آمد مخالفین قرقیزی به‌اوکراین بیشتر مورد توجه قرار گرفت. از جمله «روشن ژئنبیک‌اف» نماینده پارلمان و رئیس نهضت جدید سیاسی مخالفین قرقیزی که به‌نوعی با الهام گرفتن از تحولات اوکراین در بیش از 2 هفته پیش ایجاد شد، در پایان ماه دسامبر از کی‌یف بازدید داشته و نه‌تنها با مخالفین اوکراینی بلکه با «جان مکین» سناتور آمریکایی نیز ملاقات انجام داده است.
وی ضمن صحبت با رسانه‌های قرقیزی نوع روابط خود با رهبران مخالفین اوکراینی را که امروز قدرت را در اختیار گرفته‌اند «دوستانه» خواند و گفت که هرچند قصد تکرار این تحولات در قرقیزستان را ندارند ولی شرایط هر 2 کشور عملا شبیه بهم می‌باشند.
ژئنبیک‌اف چگونگی وضعیت قرقیزستان را بسته به نوع رفتار «الماسبیک آتامبایف» دانست و هشدار داد؛ اگر رئیس جمهور آمادگی برای شنیدن حرف ما را داشته باشد، پشت میز مذاکرات خواهیم نشست در غیر آن خود وی است که وضعیت کشور را پیچیده می‌کند.
این مخالف دولت قرقیزستان در تازه‌ترین نشست مطبوعاتی خود با تکذیب در اختیار آنها قرار گرفتن پول‌های از غرب، روسیه را هدف انتقادات خود قرار داد: منافع ملی قرقیزستان در اختیار کرملین قرار دارد و این آتامبایف است که منافع ملی را به کرملین می‌فروشد. ما در ابتدا از راه مذاکره پیش خواهیم رفت و چنانچه احساس کنیم دولت تمایل به گذشت ندارد پس اقدام به برگزاری تظاهرات و راهپیمایی خواهیم کرد.
با توجه به این نکته که قاطعیت رئیس جمهور قرقیزستان منجر به آغاز خروج پایگاه آمریکا از این کشور و برقراری روابط نزدیک‌تری با روسیه شده است، علاقمندی واشنگتن برای راه‌اندازی اقدامات جدی علیه بیشکک جای تردید ندارد. اما ظاهرا روسیه قصد ندارد دوباره به‌آمریکا فرصت اقدام برای انقلاب و یا کودتا را بدهد. سفر اخیر یک هیأت سیاسی و اقتصادی روسیه به بیشکک نشان داد که مسکو قصد دارد در عرصه‌های انرژی و به‌خصوص ساخت نیروگاه جدید برق آبی سرمایه‌گذاری‌های اساسی انجام دهد. در کنار این روسیه تجهیز ارتش ملی این کشور را در دستور کار خود قرار داده و از این طریق می‌خواهد مانع نفوذ آمریکا و ناتو در بدنه نیروهای مسلح قرقیزی شود.
با توجه به این نکته که قاطعیت رئیس جمهور قرقیزستان منجر به آغاز خروج پایگاه آمریکا از این کشور و برقراری روابط نزدیک‌تری با روسیه شده است، علاقمندی واشنگتن برای راه‌اندازی اقدامات جدی علیه بیشکک جای تردید ندارد. اما ظاهرا روسیه قصد ندارد دوباره به‌آمریکا فرصت اقدام برای انقلاب و یا کودتا را بدهد. سفر اخیر یک هیأت سیاسی و اقتصادی روسیه به بیشکک نشان داد که مسکو قصد دارد در عرصه‌های انرژی و به‌خصوص ساخت نیروگاه جدید برق آبی سرمایه‌گذاری‌های اساسی انجام دهد. در کنار این روسیه تجهیز ارتش ملی این کشور را در دستور کار خود قرار داده و از این طریق می‌خواهد مانع نفوذ آمریکا و ناتو در بدنه نیروهای مسلح قرقیزی شود.
اما باز هم در مورد اینکه چه دورنمایی در انتظار قرقیزستان است، نمی‌توان پیش‌بینی قاطع داشت. زیرا چنانچه روی گروه‌های مخالف به‌اصطلاح سرمایه‌گذاری مناسب صورت گیرد، در مسیر اغتشاشات قرار گرفتن تحولات این کشور بعید نخواهد بود.
کارشناسان معتقدند که برخلاف انقلاب رنگی سال 2005 و 2010، چنانچه اتفاق جدیدی در قرقیزستان رخ دهد گروه‌ها و جریان‌های افراطی مذهبی و از جمله سلفیت جهادی نقش فعال‌تری خواهند داشت.
اما از تحلیل وضع منطقه می‌توان این نتیجه را گرفت که برخلاف قزاقستان و قرقیزستان باقی کشورهای آسیای مرکزی به میزان کمتری با تهدید احتمال تکرار حوادث اوکراین روبه‌رو می‌باشند.
اطلاعی وجود دارد که در کنار رومانی، بخشی از تجهیزات و هواپیماهای پایگاه «ماناس» در حال انتقال به‌فرودگاه «خان‌آباد» ازبکستان می‌باشند. چنانچه این خبر صحبت داشته باشد، ازبکستان حد اقل برای سال‌های نزدیک از ناحیه آمریکا و غرب با خطر انقلاب و یا کودتا مواجه نخواهد بود.
تاجیکستان به دلیل پیروی از سیاست هرچند به ظاهر روسیه‌گرایانه ولی ماهیتا متعادل در برابر سایر طرف‌های اصلی و از جمله آمریکا و غرب به نوعی خود را مصون کرده است. اما این واقعیت نیز وجود دارد که وقوع تحولاتی همانند اوکراین در تاجیکستان بر توازن قدرت و به‌خصوص منافع بازی‌گران اصلی عرصه منطقه‌ای تأثیر چندانی نخواهد داشت ولی همان‌گونه که اشاره شد اتفاقاتی جدی در قزاقستان می‌تواند مسیر فرایندهای منطقه‌ای با محوریت نقش روسیه را دستخوش تغییر جدی کند.
منبع: فارس
Bookmark and Share
هدف بعدی غرب پس از اوكراین كجاست؟
تردیدی نیست كه آمریكا و غرب با راه‌اندازی تحولات مشابه حوادث اوكراین در آسیای مركزی از گروه‌های سلفی به عنوان ابزار مؤثر برای ایجاد بی‌ثباتی و هرج و مرج در منطقه استفاده خواهند كرد.
۱۳۹۲/۱۲/۱۳
