گره زدن اقتصاد به تعامل با آمریكا، خطای بسیار بزرگ دولت روحانی بود

به گزارش نما، محمد نعمتی عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) در برنامه‌ای با موضوع «اقتصاد زیر چرخ تدبیر و امید» که به همت انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی(ره) برگزار شد، گفت: تقریباً کشور ما از دهۀ ۱۳۲۰ درگیر برنامه‌ریزی پیشرفت و توسعه بوده و در هشتاد سال گذشته، این موضوع به یک آرمان تبدیل شده است. در دورۀ مشروطه نیز اندیشمندان جامعۀ ما، به دنبال نوعی پیشرفت و توسعه بوده‌اند.

وی افزود: متأسفانه علی‌رغم این همه تلاش و برنامه‌های مختلف عمرانی که قبل از انقلاب پیاده شد و بعد از انقلاب نیز با صرف نظر کردن از برنامه‌هایی که در دورۀ جنگ تدوین اما اجرا نشد، شش برنامه را اجرا کردیم و یک برنامۀ ۳۰ سالۀ توسعه و تکامل در ۱۳۵۸ تدوین شد، امروز به جایی رسیدیم که قابل قبول نیست و با وجود ظرفیت‌ها و امکانات کشور، وضعیت اقتصادی مناسبی نداریم.

*سیاست گذاران اقتصادی به تغییرات ساختاری برای افزایش تولید بی‌توجهی کرده اند

نعمتی با تاکید بر اینکه عدم موفقیت کشور در رسیدن به فضای مطلوب اقتصادی باید ریشه‌یابی شود، اظهار داشت: در سال‌های گذشته، رویکردی حاکم بوده است که توسعه را صرفاً یک امر مربوط به اندازه تولید می‌داند. امروزه این رویکرد نمی‌تواند قابل قبول باشد. اگر به ۶ برنامۀ توسعه که در ۳۰ سال اخیر و بعد از جنگ تحمیلی داشتیم دقت کنید، سیاست‌گذاران اقتصادی ما نگاهشان به توسعه، صرفاً افزایش GDP و افزایش ظرفیت تولید بدون پرداختن به تغییرات ساختاری، نهادی و زمینه‌هایی است که می‌تواند تولید را شکل دهد.

وی با تاکید بر اینکه در ۸ سال گذشته نیز به نظر می‌رسد با یک خطاهای فاحشی همین رویکرد پیگیری می‌شد که متأسفانه باز به اهداف خود نائل نشد و ما در وضعیت نامناسب اقتصادی هستیم، اضافه کرد: اما رویکردی که من پیگیری می‌کنم و در این سال‌ها با دوستان و دانشجویانم درباره آن همیشه گفتگو می‌کنم، نگاه ما به توسعه به مثابه ایجاد ساختارها و قواعدی هست که لازمه شکل‌گیری تولید کارآمد و زندگی شرافتمندانه برای آحاد مردم باشد.

*وضعیت نامناسب فاصله طبقاتی بین دهک های مختلف مصرفی

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) با تاکید بر اینکه برای توضیح این رویکرد شاید مناسب باشد به چند پدیده و آمارهای مرتبط با آن‌ها اشاره کنم، افزود: ما در کشوری زندگی می‌کنیم که متأسفانه یک اختلاف طبقاتی فاحش بین فقیران و ثروتمندان وجود دارد. ۵۰ درصد مصرف را دو دهک بالای جامعه انجام می‌دهند و ۵ دهک فقیر جامعه روی هم رفته، ۲۰ درصد مصرف را دارند. این آمار بیان شده در مورد مصرف‌هاست و شکاف درآمدی و ثروتی به مراتب از این بیشتر است.

نعمتی ادامه داد: متأسفانه ‌علی‌رغم تلاش‌های زیاد مخصوصاً ۴۰ سال اخیر، این مشکل در ایران وجود دارد و آحاد پایین جامعه از این محدودیت‌ها به شدت رنج می‌برند. می‌توان گفت ۵۰ درصد امکانات کشور در چند شهر بزرگ کشور، مثل تهران، تبریز، اصفهان و مشهد متمرکز شده و باز در این شهرها، شمال اجتماعی (شمال شهر) دارای امکانات بیشتری است و امکانات در آنجا متمرکز شده است. بحث دیگر تورم است که می‌توان گفت یک نوع غارت از محرومان توسط حاکمان و ثروتمندان جامعه است. ماهیت تورم در کشور ما به نوعی توزیع ثروت است و ما همچنان با این مسئله گریبان‌گیر هستیم.

وی در ادامه به بررسی اهداف راهبردی دولت تدبیر و امید در حوزه اقتصادی پرداخت و گفت: سر فصل برنامه‌های راهبردی اقتصادی دولت عبارت بود از: بهبود وضعیت رفاهی مردم، کاهش تورم، افزایش قدرت خرید خانوار، شغل آفرینی پایدار و مهار بیکاری، کاهش فقر و شکاف درآمدی و گسترش عدالت اقتصادی، ایجاد تعادل در بازارهای مختلف کالا و سرمایه، تعامل سازنده با اقتصاد جهانی، تحکیم بنیان‌های اقتصاد داخلی و کاهش آسیب‌پذیری از شوک‌های خارجی.

*اقتصاد شرطی چه بلایی بر سر اقتصاد ایران آورد؟

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) با تاکید بر اینکه رویکرد دولت تدبیر و امید همان رویکرد همان افزایش تولید بدون توجه به ساختارها بوده است، افزود: در این رویکرد جهش کشور و جهش تولید میسر نیست مگر با توسل به یک سرمایه‌گذاری گسترده که از توان اقتصاد داخلی ما خارج است؛ بنابراین برای یک جهش تولید و ایجاد اشتغال پایدار به سرمایه‌گذاری خارجی متوسل شد. سرمایه‌گذاری خارجی را هم به تعامل با کشور آمریکا گره می‌زنند. کدخدا، اقتصاد آمریکا است و بنابراین بدون هماهنگی و ارتباط با این قطب اقتصادی دنیا، امکان ورود سرمایه‌گذاری خارجی نیست و اینجا بزرگ‌ترین خطای راهبردی سال‌های اخیر اقتصاد ایران به وقوع می‌پیوندد: گره زدن اقتصاد داخلی، به یک فضای نااطمینانی دائمی برای تولیدکننده‌های داخلی به یک سم مهلک تبدیل شد. تصمیم‌گیری اقتصادی، در یک فضای اطمینان و وجود اطلاعات کامل میسر است.

نعمتی ادامه داد: وقتی اقتصاد در یک فضای بی‌ثبات برود، به معنای یک ضربه هولناک به فضای تولید است. اقتصاد ایران به یک فضای تعاملی با اقتصاد آمریکا و سیاست‌مداران آمریکایی گره خورده که یک فضای فرسایشی طولانی مدت ۸ ساله و سمی مهلک‌تر از نااطمینانی‌های کلان برای فضای تولید است. این خطای خیلی بزرگی بود که رویکرد دولت، دوره‌ای از نااطمینانی‌ها را در اقتصاد ایران پایدار کرد. این نااطمینانی‌ها باید کاهش پیدا کند و یک ثبات کلان ایجاد شود که شرط اولیۀ تولید است. در گذشته اگر با آمریکا مشکلی هم داشتیم، با تصمیمات خارج از مرزها گره نخورده بود و یک فضای نسبی از اطمینان داشت اما در این ۸ سال، ما گرفتار این دوره نااطمینانی‌های پایدار شدیم. در شرایطی که نااطمینانی‌ها هستند و نتوانیم برای فردا تصمیمی بگیریم، هیچ تولید پایداری نمی‌توانیم داشته باشیم.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه وضعیت موجود را وضعیت خوبی نمی بینم، گفت: در یک نگاه تاریخی، حداقل ۵۰ سال گذشته، اقتصادی مبنی بر استفاده از منابع طبیعی‌مان داشتیم. به همین علت سرعت تخریب محیط زیستمان خیلی بالا بوده است. فقط میزان بهره‌مندی اقتصاد ایران در هر روز از مجموع نفت خام، گاز و معادن، معادل ۱۰ میلیون بشکه در روز هست که حدود ۲ الی ۳ درصد آن، هزینه‌ی تولید و ۹۸ درصد آن ارزش افزوده‌ خدادادی بوده است. یعنی سهم هر ایرانی ماهانه ۳ میلیون تومان فقط از همین سه منبع طبیعی است. ما در طی این سال‌ها، یک زندگی رانتی داشتیم. از زمانی که نظام بانکداری خصوصی هم اضافه شده، رانت خلق پول نیز اضافه شد و باعث ایجاد تخریب و بوجود آمدن عدم تعادل‌ها شد.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) با تاکید بر اینکه کشور ما در قرن جدید و گام دوم انقلاب چاره‌‍ای به جز حرکت به سمت خداحافظی با نظام‌های رانتی ندارد، اظهار داشت: برای دست‌یابی به این مهم باید نظام پولی، مالیاتی، بودجه‌ای، نظام بهره‌مندی از خدمات و آموزش و سلامت، به شکل عادلانه اصلاح گردد.

نعمتی در پایان تاکید کرد: نگاه کارگزاران ما بعد از انقلاب و با روی کارآمدن دولت مرحوم هاشمی رفسنجانی، و بعد از آن توسط پیروان ایشان، به طور خلاصه نگاهی لیبرال بود. این افراد یک نگاه ساده‌اندیشی و خام‌اندیشی نسبت به توسعه دارند. اقتصاد را یک فرایند خطی و مرتبط با امر تولید می دانستند و در این موضوع پیچیده از توسعه به مثابه امری تاریخی، فرهنگی مرتبط با ساختارها و قواعد تولید عادلانه به طور کلی غفلت کرده‌اند و با به آن اعتقادی نداشته‌اند. امید که در گام دوم انقلاب این موضوعات بیشتر موضوع گفتگوی اندیشمندان کشور بویژه اندیشمندان جوان ما باشد و زمینه خداحافظی کشور با این مدیریت های جاهلانه و اندیشه‌های خام و ساده اندیشانه فراهم گردد.

منبع: فارس